Fundacja rodzina, czyli bezpieczna sukcesja w firmie

Przeczytaj także: Co zakłada projekt ustawy o fundacjach rodzinnych?

Fundacja rodzinna – jakie są jej założenia?

Celem fundacji rodzinnej ma być utrzymanie przedsiębiorstw oraz pozostałych składników majątkowych pomimo kolejnych zmian pokoleniowych. W rezultacie kapitał nie ulega rozdrobnieniu, nie może zostać przejęty przez przypadkowe osoby z zewnątrz, czy nie mające odpowiednich kompetencji. Daje to szansę na utworzenie stabilnej, globalnej i mocnej marki, albo po prostu na utrzymanie firmy i zostanie beneficjentem.

Jakie są założenia fundacji?

• Przedsiębiorstw należących do fundacji rodzinnej nie będą obowiązywać kodeksowe regulacje prawa spadkowego (m.in. może zostać ograniczone prawo do zachowku).
• Fundacja działa jako właściciel wszystkich składników majątkowych, które przekazuje fundator. W rezultacie fundator określa w statucie warunki zarządzania fundacją – jej cele, krąg beneficjentów itd. (katalog jest niezamknięty, nieograniczony).
• W sytuacji dziedziczenia żaden spadkobierca nie jest bezpośrednio udziałowcem przedsiębiorstwa, tylko beneficjentem fundacji.

Przykład: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, w której jeden z rodziców jest udziałowcem. Jedno z jego dzieci ma długi. Jeżeli wystąpiłaby sytuacja dziedziczenia kodeksowego, udziały w spółce zostałyby zajęte, więc doszłoby do rozdrobnienia kapitału. Jednak po założeniu fundacji zajęta będzie tylko część zysku, która przypadała na zadłużone dziecko. Dlaczego? Ponieważ właścicielem firmy jest fundacja, a dziecko jej beneficjentem. Bezpośrednia struktura właścicielska zostaje w tym przypadku wyłączona. Tak samo postępuje się w przypadku zachowku.

Co istotne, fundacje nie będą wykonywały bezpośrednio działalności gospodarczej. Obecnie są prowadzone rozmowy na temat wyłączenia z tej reguły inwestycji w sztukę czy papiery wartościowe. Mimo wszystko wedle aktualnych zasad fundacja stanowi jedynie podmiot majątkowy, a nie operacyjny.

Forma zarządzania

Kto zarządza fundacją? Wbrew pozorom, nie muszą to być sami beneficjenci. Rodzina fundatora może przyjąć funkcje nadzorcze, (Rada Protektorów wg ustawy), polegające m.in. na wyborze i zmianie zarządcy, który odpowiada za działalność operacyjną (zwykle będzie przysługiwać mu jakieś wynagrodzenie). Można zrobić to poprzez głosowanie przy zachowaniu metody większościowej. Jest to rozwiązanie mające na celu uniknięcie konfliktów między beneficjentami. W ten sposób łatwiej uniknąć problemów z działaniem przedsiębiorstwa, np. przez rodzinne konflikty.

Kto może być beneficjentem?

Jedną z kwestii, która może zachęcić wielu przedsiębiorców do założenia fundacji jest fakt, że nie każdy spadkobierca zostaje beneficjentem. Mogą być nimi tylko członkowie najbliższej rodziny, ich zstępni, za to przy tworzeniu statutu fundator może określić konkretne kryteria, jakie powinna spełnić dana osoba, aby otrzymać miano beneficjenta. Katalog jest w tym przypadku otwarty, dlatego mogą to być nawet zwykłe, życiowe sprawy, takie jak obowiązek ukończenia odpowiedniej szkoły czy zmiana stanu cywilnego.

Jeżeli osoba należąca do najbliższej rodziny nie spełni tych warunków, może domagać się wypłaty zachowku od fundacji. Będzie on wypłacony z zysków wypracowanych przed fundację (należące do niej firmy są więc bezpieczne).

Kto skorzysta z fundacji rodzinnej?

Do tej pory w ramach fundacji rodzinnych funkcjonowały wyłącznie większe podmioty. Przyczyną były duże koszty tworzenia tego organizacji poza granicami Polski. Według polskich regulacji (a raczej aktualnych przewidywań) fundacja będzie mogła utworzyć co najmniej jedna osoba fizyczna. W przypadku kilku fundatorów, koniecznością będzie spełnienie warunku powinowactwa lub pokrewieństwa do drugiego stopnia, ewentualnie co najmniej 7-letni okres bycia wspólnikiem danej spółki, wspólny udział w jej zarządzie lub radzie nadzorczej.

Warunkiem założenia fundacji jest wniesienie mienia o wartości minimum 100 tys. zł. Kwota może wydawać się niska dla przedsiębiorstw, ale istnieją również takie firmy, które opierają się na specjalistycznym know-how lub wiedzy i usługach, dlatego duże nakłady nie są w ich przypadku konieczne.

Warto wspomnieć też o kwestii odpowiedzialności. Według przepisów fundacja odpowiada za zobowiązania razem z fundatorem, dlatego po jego śmierci odpowiedzialność może dosięgnąć majątku samej fundacji. Powoduje to, że majątki beneficjentów nie są narażone na ewentualną egzekucję i pozostają bezpieczne.

Oprócz tego zostanie beneficjentem fundacji nie będzie wymagać zapłaty podatku od spadków i darowizn. Fundacja ma być też neutralna podatkowo (CIT) i prawdopodobnie nie będzie obejmować jej PCC tytułem transferów związanych z wkładami. Obowiązek zapłaty podatku będzie obowiązywać tylko w przypadku wypłaty zysku beneficjentom (PIT).

Określenie „fundacja”

Pewne wątpliwości może budzić określenie „fundacja”, które budzi skojarzenia z organizacjami non-profit. Wbrew temu skojarzeniu, fundacja rodzinna ma być czymś zupełnie innym – instytucją, która wspomoże prowadzenie międzypokoleniowych przedsiębiorstw. Pozwoli tym samym utrzymać i powiększać kapitał. Mimo to, według ustawy fundator może nałożyć w statucie obowiązek przekazywania jakiejś części zysków na cele charytatywne. Istnieje możliwość, że każdy podmiot będzie posiadał instytucję, której udzieli regularnego wsparcia.

Kiedy wejdzie w życie?

Informacje zawarte w tym tekście opierają się na projekcie ustawy udostępnionym przez Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii. Należy obserwować pojawiające się zmiany – dopiero z czasem dowiemy się, jaka jest jego ostateczna treść. Według aktualności opublikowanych przez ministerstwo, wejście ustawy w życie jest planowane na styczeń 2022 roku.

Marcin Staniszewski, Filip Nowaczyk