Kodeks cywilny: będzie łatwiej o zadośćuczynienie za naruszenie więzi rodzinnych

Przeczytaj także: Ubezpieczenie OC: uprawnienia ubezpieczonego przedsiębiorcy

Projekt art. 446²KC:
"W razie ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, skutkującego niemożnością nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej, sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny poszkodowanego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę".

Wskazany projekt, mam nadzieję, powinien rozwiać wątpliwości w zakresie przyznania zadośćuczynienia za krzywdę bliskich związaną np. ze śpiączką pourazową lub stanem wegetatywnym członka rodziny, kiedy dochodzi do niemożności nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej z poszkodowanym, z powodu wyrządzenia u niego właśnie trwałego i ciężkiego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Praktyka procesowa wskazuje, że dotychczas stosowano art. 448 lub art. 446 § 4 k.c., traktując ten drugi rozszerzająco, czy wykładając poprzez analogię. Przy czym niektóre sądy oddalały roszczenia w tym zakresie twierdząc, że ustawowa podstawa do zasądzenia zadośćuczynienia nie istnieje w kodeksie. Rozbieżność ujawniła się także całkiem niedawno na poziomie orzeczeń Sądu Najwyższego. Chociaż, w mojej ocenie, wykładania na zasadzie analogii była możliwa (interpretacja przepisów w ich szerszej systematyce na to pozwalała), to nie ulega wątpliwości, że taki jasny przepis będzie niezwykle cenny przede wszystkim dla bliskich. Wyraźnie uznano, że zerwane więzi rodzinne w takich sprawach zasługują na szczególną ochronę i w końcu zadośćuczynienie – komentuje dr Joanna Uchańska, partner kancelarii Chałas i Wspólnicy.

Rozbieżność istniała nawet w orzecznictwie Sądu Najwyższego, kiedy raz uznawano, że taka krzywda podlega zadośćuczynieniu (np. (III CZP 36/17, III CZP 60/17, III CZP 69/17 – uchwały SN z 27.03.2018), a raz, że brak podstawy prawnej do zasądzenia odpowiedniej sumy (tak w uchwale z 22.10.2020r., I NSNZP 2/19).

Zadośćuczynienie ma przysługiwać wyłącznie najbliższym członkom rodziny poszkodowanego i będzie dotyczyć przypadków uszczerbków najcięższych oraz nieodwracalnych.

W projekcie podkreślono priorytet ochrony rodziny w rozumieniu art. 18 Konstytucji RP i zasady równości wobec prawa i zasady zaufania obywateli do państwa. Zwrócić można uwagę, że projektowany przepis nawiązuje do „członka najbliższej rodziny”, o którym mowa w art. 446 § 4 k.c., zaś w art. 448 zadośćuczynienie za naruszenie dobra osobistego przysługuje szerszemu gronu osób. W kwestii pojęcia „najbliższego członka rodziny” istnieje jednak szerokie i ugruntowane orzecznictwo mówiące o trwałych, silny i emocjonalnych więziach. Przykładowo już w 1969 r. SN uznał za najbliższego członka rodziny macochę i pasierba – dodaje dr Uchańska.

Przepis ma znaleźć także zastosowanie do roszczeń ze zdarzeń powstałych przed dniem wejście w życie ustawy, ale nieprzedawnionych w dniu wejścia ustawy w życie zgodnie z art. 442' k.c.