Płatny urlop wypoczynkowy sposobem na utrzymanie miejsc pracy

Przeczytaj także: Urlopy 2021 - jakie nowe prawa pracodawcy, a jakie pracownika?

Rozprzestrzeniająca się pandemia koronawirusa komplikuje życie i sytuację finansową pokaźnego grona pracodawców. Wielu z nich poważnie zastanawia się już, czy jest w stanie utrzymać dotychczasową liczbę etatów. Federacja Przedsiębiorców Polskich (FPP) podpowiada, że jednym ze sposobów na przeciwdziałanie kryzysowi jest wykorzystanie przez pracownika płatnego urlopu wypoczynkowego.

Jak przypomina FPP, pracodawca nie ma wolnej ręki w decydowaniu o urlopach i nie ma uprawnień, które pozwalałyby mu na dowolne i uznaniowe zmiany w planach urlopowych. Obowiązujące przepisy (art. 163 Kodeksu pracy) wskazują, że urlop wypoczynkowy pracownika powinien być udzielany zgodnie z planem urlopów.

Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Planem urlopów nie obejmuje się części urlopu udzielanego pracownikowi na żądanie. Pracodawca nie ustala planu urlopów, jeżeli zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę – dotyczy to także pracodawcy, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa. W takich przypadkach pracodawca ustala termin urlopu wypoczynkowego w porozumieniu z pracownikiem. Zatem obie strony muszą wyrazić zgodę na wykorzystanie urlopu w określonym terminie.

W tak nadzwyczajnej sytuacji jak obecna pracownicy, rozumiejąc potrzeby firmy, mogą korzystać z urlopów, gdy pracodawca wystąpi z taką propozycją. FPP uważa, że w dobie pandemii przedsiębiorcy powinni móc zmieniać termin urlopów i kierować pracowników na wypoczynek już teraz, kiedy następuje spowolnienie działalności gospodarczej. W ten sposób możliwe będzie przeczekanie trudnego okresu i zmniejszy się ryzyko masowego ograniczania zatrudnienia.

Możliwość wykorzystania przez pracownika płatnego urlopu wypoczynkowego pozwoli pracodawcy racjonalnie zorganizować proces pracy w obliczu wyraźnego spowolnienia. Urlopy są ustalane z dużym wyprzedzeniem, często przed rozpoczęciem danego roku kalendarzowego, a ze względu na okres wakacyjny większość urlopów przypada na miesiące letnie. W obecnie nadzwyczajnej sytuacji najbliższe, letnie miesiące nie będą czasem odpoczynku – tylko pracy.

„Wykorzystanie urlopu wypoczynkowego w tym momencie jest dla pracownika dobrym rozwiązaniem, bo przede wszystkim nie traci miejsca pracy, ma zapewnione wynagrodzenie i może się zaopiekować własnym dzieckiem w domu. Warto dodać, że urlop nie musi być w całości wykorzystywany – dopuszczalny jest jego podział na części. Pracownikowi należy się nieprzerwanie 2 tygodnie odpoczynku, czyli przynajmniej raz w roku pracodawca powinien udzielić dwutygodniowego urlopu. Należy podkreślić, że pracownicy powinni wykorzystywać swoje zaległe urlopy i nie zwlekać do końcowego terminu – 30 września, jak wskazuje art. 168 Kodeksu pracy – bo wtedy będziemy mogli już zaobserwować zwiększoną potrzebę na pracę” – mówi Grażyna Spytek-Bandurska, ekspert Federacji Przedsiębiorców Polskich (FPP) oraz Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE).

W orzecznictwie sądowym zarządzanie zaległymi urlopami jest rozstrzygane na korzyść pracodawcy. Sąd Najwyższy stwierdził, że pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop, nawet gdy ten nie wyraża na to zgody (wyrok z 25.01.2006 r., I PK 14/05). Jednak – jak zwraca uwagę FPP – rodzi się problem, gdy zaległy urlop został wpisany do planu urlopowego. Powstaje pytanie, czy pracodawca może pominąć postanowienia przyjęte w planie urlopowym i z własnej inicjatywy wyznaczyć w przyspieszonym terminie urlop. Jak wówczas odnosić się do wyroku NSA w Warszawie z 1.04.2003 r. (II SA 2162/02), z którego wynika, że pracodawca nie jest zobowiązany do udzielenia pracownikowi, z własnej inicjatywy, w pierwszej kolejności zaległego urlopu wypoczynkowego?

FPP zwraca uwagę, że mogą powstawać kolejne problemy, gdy pracownicy mają opłacony wypoczynek – ale dlatego w obecnej sytuacji ważne jest, aby obie strony wykazały się dużym zrozumieniem i potrafiły, w duchu dialogu, rozwiązywać problemy dla wspólnego dobra – to jest utrzymania miejsca pracy, co jest ważne dla ustabilizowania sytuacji ekonomicznej firmy.