Kiedy przedsiębiorca popełnia czyn nieuczciwej konkurencji?

Przeczytaj także: Wylewanie piwa czynem nieuczciwej konkurencji

Zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej reguluje Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tj. Dz. U. z 2018 r., poz. 419 ze zm.) (dalej: uznk). Ustawa określa ogólną definicję czynu nieuczciwej konkurencji (tzw. klauzulę generalną) oraz wymienia poszczególne działania przedsiębiorców, które mogą stanowić czyny nieuczciwej konkurencji, tzw. „nazwane czyny nieuczciwej konkurencji”, np. wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, czy nieuczciwa lub zakazana reklama.

Przedsiębiorca, który dopuścił się czynu nieuczciwej konkurencji może ponieść z tego tytułu odpowiedzialność cywilną i karną (nawet do 8 lat pozbawienia wolności).

W zakresie roszczeń cywilnych razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został naruszony lub chociażby zagrożony może żądać m.in. zaniechania niedozwolonych działań, usunięcia skutków niedozwolonych działań, odszkodowania, czy wydania bezprawnie uzyskanych korzyści.

Przedsiębiorco! Wykonując działalność gospodarczą powinieneś wiedzieć, które zachowania są lub mogą być traktowane jako czyn nieuczciwej konkurencji, tak aby nie narazić się na zarzut popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji i nie ponosić odpowiedzialności z tego tytułu.

Z niniejszej porady dowiesz się, jakie działania mogą być zakwalifikowane jako czyn nieuczciwej konkurencji, a jakie nie są traktowane jako czyny nieuczciwej konkurencji w rozumieniu uznk.
 

I. Co to jest czyn nieuczciwej konkurencji?

Czyn nieuczciwej konkurencji stanowi rodzaj czynu niedozwolonego (deliktu) w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego. Ustawodawca zdecydował się najistotniejsze kwestie dotyczące czynów nieuczciwej konkurencji zawrzeć w odrębnej ustawie, która stanowi tzw. lex specialis w stosunku do przepisów kodeksu cywilnego dotyczących czynów niedozwolonych (art. 415 i nast. k.c.). Jest to Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (dalej też uznk). Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji reguluje zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej, w szczególności produkcji przemysłowej i rolnej, budownictwie, handlu i usługach - w interesie publicznym, przedsiębiorców oraz klientów.

Ustawa ta określa, jakie zachowania przedsiębiorców są traktowane jako czyn nieuczciwej konkurencji wymieniając poszczególne zachowania przedsiębiorców, które mogą zostać ocenione jako czyn nieuczciwej konkurencji, tzw. „nazwane” czyny nieuczciwej konkurencji. Ponadto uznk zawiera także ogólne określenie czynu nieuczciwej konkurencji, które jest zawarte w tzw. „klauzuli generalnej”.

Zgodnie z klauzulą generalną zawartą w art. 3 ust. 1 uznk czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Przepis ten jest o tyle ważny, że z jednej strony stanowi on wskazówkę definicyjną dla czynów uznanych w uznk za nieuczciwe, a ponadto uzupełnia on katalog czynów niedozwolonych w wymienionych i opisanych w uznk.

Określone zachowanie przedsiębiorcy noszące znamiona czynu nieuczciwej konkurencji powinny być najpierw zbadane w świetle przesłanek określonych w art. 5-17d u.z.n.k., gdzie owe czyny zostały stypizowane, a następnie poddać je ocenie według przesłanek określonych w art. 3 ww. ustawy. Nie ulega bowiem przy tym wątpliwości, że uznanie konkretnego czynu za akt nieuczciwej konkurencji wymaga ustalenia na czym określone działanie polegało oraz zakwalifikowania go pod względem prawnym. [Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 13 listopada 2014 r., sygn. akt I ACa 479/14].

Oznacza to, że aby działanie przedsiębiorcy mogło być zakwalifikowane jako czyn nieuczciwej konkurencji, to muszą być kumulatywnie spełnione trzy przesłanki. Po pierwsze działanie przedsiębiorcy musi być podjęte w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą. Po drugie czyn przedsiębiorcy musi być sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami. Po trzecie działanie przedsiębiorcy musi zagrażać lub naruszać interes innego przedsiębiorcy lub klienta.

II. „Nazwane” czyny nieuczciwej konkurencji

Jako „nazwane” czyny nieuczciwej konkurencji uznk zalicza:

1. wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa,
2. fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług,
3. wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług,
4. naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,
5. nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy,
6. naśladownictwo produktów,
7. pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie,
8. utrudnianie dostępu do rynku,
9. przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną,
10. wytwarzanie i używanie urządzeń niedozwolonych,
11. nieuczciwa lub zakazana reklama,
12. sprzedaż premiowana,
13. organizowanie systemu sprzedaży lawinowej,
14. prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym,
15. czyn nieuczciwej konkurencji dotyczący naruszenia przepisów ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych w zakresie obowiązków wierzyciela i biura informacji gospodarczej

1) Wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa lub przedsiębiorcy jako czyn nieuczciwej konkurencji

Jako czyn nieuczciwej konkurencji polegający na wprowadzającym w błąd oznaczeniu przedsiębiorstwa lub przedsiębiorcy mogą być traktowane następujące działania przedsiębiorcy, tj.

• takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa (art. 5 uznk);
• takie oznaczenie przedsiębiorstwa nazwiskiem przedsiębiorcy, które może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości z innym przedsiębiorstwem, które wcześniej używało podobnego oznaczenia (art. 6 ust. 1 uznk);

Oznaczenie przedsiębiorstwa ma charakter szerszy, niż firma, czyli oznaczenie przedsiębiorcy (rejestrowane w CEiDG lub KRS), oznaczeniem przedsiębiorstwa będzie znak towarowy lub inne oznaczenie, które ma na celu wyróżnianie przedsiębiorcy. Przykładowo duża żółta charakterystyczna litera M jest oznaczeniem (a właściwie w tym przypadku chronionym znakiem towarowym) międzynarodowej sieci lokali gastronomicznych typu fast food, wobec tego przedsiębiorca, który oznacza swoje przedsiębiorstwo taką literą popełnia czyn nieuczciwej konkurencji, ponieważ może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości przedsiębiorcy. Widząc takie oznaczenie potencjalny klient odnosi (mylne) wrażenie, że skorzysta z usług znanej sieci fast food, a przedsiębiorca bezprawnie korzystający z takiego oznaczenia lub oznaczenia tak zbliżonego, że może doprowadzić do pomyłki u przeciętnego klienta korzystając z renomy oznaczenia popełnia czyn nieuczciwej konkurencji.

2) Fałszywe lub oszukańcze oznaczenia pochodzenia geograficznego towarów lub usług jako czyn nieuczciwej konkurencji

Jako czyn nieuczciwej konkurencji polegający na fałszywym lub oszukańczym oznaczeniem pochodzenia geograficznego towarów lub usług mogą być traktowane następujące działania przedsiębiorcy, tj.

• opatrywanie towarów lub usług fałszywym lub oszukańczym oznaczeniem geograficznym wskazującym bezpośrednio albo pośrednio na kraj, region lub miejscowość ich pochodzenia albo używanie takiego oznaczenia w działalności handlowej, reklamie, listach handlowych, rachunkach lub innych dokumentach (art. 8 uznk), np. poprzez zamieszczenie na etykiecie alkoholu produkowanego w Polsce słowa scotch sugerującego pochodzenie trunku ze Szkocji;
• fałszywe lub oszukańcze używanie takich chronionych oznaczeń geograficznych i chronionych nazw pochodzenia, jeżeli towar lub usługa w miejscu pochodzenia korzysta z ochrony, a z pochodzeniem z określonego regionu lub miejscowości są związane ich szczególne cechy lub właściwości (art. 9 ust. 1 uznk); np. oznaczenie wina musującego wyprodukowanego w Polsce „champagne” lub alkoholu wysokoprocentowego „cogniac”
• używanie oznaczeń i nazw chronionych oznaczeń geograficznych i chronionych nazw pochodzenia nawet z dodatkiem "rodzaj", "typ", "metoda" albo równoznacznym – art. 9 ust. 2 uznk; np. czynem nieuczciwej konkurencji będzie oznaczenie produkowanego w Polsce sera typu feta lub ser typu oscypek wyprodukowanego na Mazowszu – zarówno feta i oscypek są bowiem chronionymi nazwami pochodzenia, natomiast dopuszczalne jest już określenie ser typu greckiego, ser owczy wędzony, ponieważ nie odnoszą się do oznaczeń i nazw chronionych oznaczeń geograficznych lub chronionych nazw pochodzenia).

3) wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług jako czyn nieuczciwej konkurencji

Jako czyn nieuczciwej konkurencji polegający na wprowadzającym w błąd oznaczeniu towarów lub usług traktowane może być:

• takie oznaczenie towarów lub usług albo jego brak, które może wprowadzić klientów w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub innych istotnych cech towarów albo usług, a także zatajenie ryzyka, jakie wiąże się z korzystaniem z nich (art. 10 ust. 1 uznk), np. zamieszczenie wizerunku truskawki na dżemie, który nie zawiera w składzie truskawki, oznaczanie zwrotami „bio”, „eco”, „organic” produktów nie spełniających wymogów produktów pochodzących z rolnictwa ekologicznego zgodnie z wymogami rozporządzenia Rady nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych;
• wprowadzenie do obrotu towarów w opakowaniu mogącym wprowadzić klientów w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub innych istotnych cech towarów albo usług, a także zatajenie ryzyka, jakie wiąże się z korzystaniem z nich, chyba że zastosowanie takiego opakowania jest uzasadnione względami technicznymi (art. 10 ust. 2 uznk), np. czekolada w fioletowym opakowaniu może sprawiać wrażenie pochodzenia od konkretnego renomowanego niemieckiego producenta czekolady.

4) naruszenie tajemnicy przedsiębiorcy lub przedsiębiorstwa jako czyn nieuczciwej konkurencji

Zakres czynu nieuczciwej konkurencji, jakim jest naruszenie tajemnicy przedsiębiorcy lub przedsiębiorstwa uległ ostatnio modyfikacji i doprecyzowaniu dokonanymi przez przepisy Ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz niektórych innych ustaw.

Na wstępie należy wskazać, że przez tajemnicę przedsiębiorstwa należy rozumieć informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności (art. 11 ust 2 uznk).

Jako czyn nieuczciwej konkurencji polegający na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa taktowane jest:

• ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa (art. 11 ust. 1 uznk), a w szczególności:
• pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, w szczególności gdy następuje bez zgody uprawnionego do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi i wynika z nieuprawnionego dostępu, przywłaszczenia, kopiowania dokumentów, przedmiotów, materiałów, substancji, plików elektronicznych obejmujących te informacje lub umożliwiających wnioskowanie o ich treści (art. 11 ust. 3 uznk);
• wykorzystanie lub ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, w szczególności gdy następuje bez zgody uprawnionego do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi i narusza obowiązek ograniczenia ich wykorzystywania lub ujawniania wynikający z ustawy, czynności prawnej lub z innego aktu albo gdy zostało dokonane przez osobę, która pozyskała te informacje, dokonując czynu nieuczciwej konkurencji (art. 11 ust. 4 uznk);
• ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie, informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa także wówczas, gdy w chwili ich ujawnienia, wykorzystania lub pozyskania osoba wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła wiedzieć, że informacje zostały pozyskane bezpośrednio lub pośrednio od tego, kto wykorzystał lub ujawnił je w okolicznościach określonych w ust. 4 art. 11 uznk, tj. bez zgody uprawnionego lub w ramach czynu nieuczciwej konkurencji (art. 11 ust. 5 uznk);
• wykorzystywanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa polegające na produkowaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu, a także przywozie, wywozie i przechowywaniu w tych celach towarów, jeżeli osoba dokonująca wskazanej czynności wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła wiedzieć o tym, że właściwości towarów, w tym estetyczne lub funkcjonalne, proces ich wytwarzania lub zbywania zostały w znacznym stopniu ukształtowane w następstwie czynu nieuczciwej konkurencji jakim jest ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, dokonanego w okolicznościach określonych w ust. 4 art. 11 uznk (art. 11 ust. 6 uznk).

Przy czym nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorcy lub przedsiębiorstwa:

• pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa jeżeli nastąpiło w wyniku niezależnego odkrycia lub wytworzenia albo obserwacji, badania, rozłożenia na części, testowania przedmiotu dostępnego publicznie lub posiadanego zgodnie z prawem przez osobę, która pozyskała informacje i której uprawnienie do pozyskania informacji nie było ograniczone w chwili ich pozyskania;
• ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, gdy nastąpiło w celu ochrony uzasadnionego interesu chronionego prawem, w ramach korzystania ze swobody wypowiedzi lub w celu ujawnienia nieprawidłowości, uchybienia, działania z naruszeniem prawa dla ochrony interesu publicznego, lub gdy ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa wobec przedstawicieli pracowników w związku z pełnieniem przez nich funkcji na podstawie przepisów prawa było niezbędne dla prawidłowego wykonywania tych funkcji.