Koronawirus - co może pracodawca?

Przeczytaj także: Wstępne badania lekarskie konieczne prawie zawsze

Podróże służbowe

Podróż służbowa, zwłaszcza do kraju, w którym stwierdzone zostały przypadki zachorowań na koronawirusa 2019-nCoV może rodzić najwięcej obaw, zarówno po stronie pracownika, jak i pracodawcy. Jednak samo potencjalne zagrożenie trudno jednoznacznie uznać za uzasadniony powód odmowy wyjazdu służbowego przez podwładnego. Sprawę można interpretować na dwa sposoby:

• z jednej strony, pracownik ma obowiązek wykonywać polecenia pracodawcy (w tym dotyczące wyjazdów), które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę;
• z drugiej, przepisy Kodeksu Pracy pozwalają na odmowę wykonania polecenia pracodawcy, jeśli warunki pracy stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia pracownika. Wydaje się więc, że pracownik mógłby odmówić podróży służbowej, uzasadniając, że jest to podróż do kraju, do którego Ministerstwo Spraw Zagranicznych zaleca rezygnację z podróży ze względu na wysoki stopień zachorowań.

Mając na uwadze bezpieczeństwo i komfort pracownika, pracodawca powinien wziąć pod uwagę kierunek podróży i rozważyć potrzebę wykupienia np. dodatkowego ubezpieczenia. Jest to o tyle istotne, że w razie zachowania w trakcie podróży pracodawca ma obowiązek zwrotu wszelkich udokumentowanych kosztów leczenia zagranicznego pracownika.

Warto tutaj przypomnieć, że odmówić odbycia podróży służbowej w każdych warunkach mogą jedynie pracownice w ciąży oraz osoby sprawujące opiekę na dziećmi do 4. roku życia.

Środki ochronne

Obowiązkiem każdego pracodawcy jest bieżące zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Dotyczy to nie tylko okresów wzmożonych zachorowań. Stosownie do zagrożenia oraz warunków pracy, obowiązek ten realizować może się poprzez wyposażenie pracowników w dodatkowe środki dezynfekujące lub antybakteryjne, maseczki higieniczne, szczepienia uodparniające. Dotyczy to nie tylko ryzyka związanego z nowym wirusem, ale również mniej niebezpiecznych, a jednocześnie bardziej powszechnych chorób. Wielu pracodawców dostrzega obecnie, że odpowiednia profilaktyka przekłada się na mniejszą zachorowalność pracowników, a przez to ich większą efektywność, zapobiegającą finansowym stratom organizacji.

Badania lekarskie

Przepisy szczegółowo określają warunki kierowania pracowników na badania lekarskie. Dotyczy to w szczególności badań kontrolnych i okresowych, które wykonywać należy we wskazanych przez prawo przypadkach i na określonych tam warunkach. Obowiązek odbycia tych pierwszych występuje w razie niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą. Oznacza to, że pracodawca nie może zarządzić dodatkowych badań kontrolnych pod kątem zachorowania na konkretną jednostkę chorobową np. w stosunku do wybranej grupy pracowników – w szczególności takich, co do których uzna, że istnieje podwyższone ryzyko w tym zakresie, chociażby z powodu niedawnej wizyty w kraju objętym epidemią. Kontrolne badania lekarskie mają zaś na celu ustalenie zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Skierowanie na nie powinno nastąpić w razie upływu okresu ważności zaświadczenia o zdolności do pracy na danym stanowisku lub istotnej zmiany okoliczności mogącej świadczyć, że zaświadczenie takie mogło stracić na aktualności.

Kontrola miejsca pobytu w trakcie urlopu

Jako wysoce ryzykowne uznać należałoby zobowiązanie pracowników do przekazania pracodawcy informacji o miejscu planowanego lub odbytego urlopu. Również decyzji o udzieleniu urlopu nie należy uzależniać od celu zamierzonej podróży pracownika. Odmowa udzielenia urlopu lub odwołanie z niego pracownika wynikać może tylko z przyczyn dotyczących organizacji pracy. Powodem nie może być - nawet realna - obawa przed ryzykiem zachorowania w trakcie pobytu. W szczególności zobowiązanie pracownika do wskazania, kraju podróży, rodzi po stronie pracodawcy ryzyko zarzutu naruszenia prywatności podwładnego i jego prawa do swobodnego wypoczynku.

Należy również zwrócić uwagę na zakaz odmiennego traktowania poszczególnych grup pracowników, które mogłoby rodzić ryzyko uznania za zachowania dyskryminacyjne z uwagi na narodowość lub pochodzenie z krajów szczególnie zagrożonych zachorowaniem. Wszelkie działania zapobiegawcze podejmowane w tym zakresie przez pracodawcę powinny możliwe do uzasadnienia jako wynikające z obiektywnych kryteriów.

Higieniczne i bezpieczne warunki pracy nie mogą być formalnością

Chociaż przepisy dość szczegółowo określają obowiązki pracodawcy dotyczące zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, warto by miały one rzeczywiste przełożenie w praktyce. Podchodząc do kwestii z punktu widzenia ryzyka zachorowań na choroby wirusowe, szczególnie istotne okazać mogą się szkolenia informacyjno – instruktażowe dla pracowników, bieżące monitorowanie destynacji podróży służbowych i odpowiednie przygotowanie do nich pracowników, a w szczególności bieżące zapewnianie niezbędnych środków higieny oraz ochrony indywidualnej, stosownie do potrzeb wykonywanej przez nich pracy.

Jakkolwiek, nie sposób całkowicie wyeliminować ryzyka zachorowań, odpowiednia profilaktyka pozwoli na jego zmniejszenie, co biorąc pod uwagę absencję niezdolnego do pracy zespołu, przyczyni się do efektywnej pracy i dobrej kondycji całej organizacji.