Indywidualna działalność gospodarcza a spółka cywilna

Przeczytaj także: Jak zmienić formę prowadzenia działalności?

Poniższa porada pokaże różnice, jakie wynikają ze stosunku wertykalnego tj. stosunku między spółką cywilną a osobami trzecimi, a także stosunku horyzontalnego tj. stosunku między wspólnikami spółki cywilnej. Ponadto dowiesz się, że stosunek pomiędzy Twoją działalnością gospodarczą, a spółką cywilną można rozumieć, jako tylko obejmujący stosunki cywilnoprawne wynikające z umowy spółki i z Kodeksu cywilnego, a także te wynikające z nich stosunki w obszarze zobowiązań, wzajemnych rozliczeń, jak również rozliczeń publicznoprawnych.

1. Czym jest spółka cywilna?

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Spółka cywilna nie jest spółką w rozumieniu przepisów prawa handlowego. Najprościej mówiąc Spółka cywilna jest wspólnym przedsięwzięciem grupy podmiotów gospodarczych (może to być kilka osób fizycznych, kilka osób prawnych (spółek) albo połączenie tych dwóch grup).


Cywilna spółka jest bardzo popularną formą wspólnego prowadzenia przedsięwzięć gospodarczych przez więcej niż jeden podmiot. Jest zwierana w zwykłej formie umowy pisemnej, która została uregulowana w kodeksie cywilnym. Aby spółka cywilna mogła w ogóle istnieć, musi być w niej minimum dwóch wspólników. Pamiętać należy, że spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą. Przedsiębiorcami są wspólnicy spółki.

Zgodnie z art. 860 § 1 Kodeksu cywilnego (K.C.) przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.

Powyższy przepis reguluje zobowiązanie, które zaciągane jest przez każdego ze wspólników względem wszystkich pozostałych do dążenia do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony.

Wskazać należy, że celem wspólników może być jedynie osiągnięcie korzyści gospodarczej. Jednakże przez korzyść gospodarczą nie należy rozumieć jedynie zarobku. Wspólny cel może np. polegać na wybudowaniu przez wspólników wspólnej drogi dojazdowej do należących do nich sąsiadujących ze sobą zakładów. Będzie to stanowiło dla każdego ze wspólników korzyść gospodarczą.

Jednak pamiętać należy, że korzyść gospodarczą, która została osiągnięta w ramach spółki cywilnej, wspólnicy będą uzyskiwali we własnym zakresie, np. zwiększając, dzięki lepszym możliwościom transportowym, efektywność, a więc i produkcję w swoich zakładach.

Przy zawieraniu umowy wspólnicy zobowiązują się w szczególności do wniesienia wkładów. Ponadto każdy wspólnik jest umocowany do jej reprezentowania tj. podejmowania działań dot. stosunków zewnętrznych spółki w granicach umocowania. Dlatego też umowa spółki cywilnej powinna zawierać takie elementy jak:

• wskazanie wspólników,
• określenie celu gospodarczego spółki,
• rodzaj działalności, np. transport,
• rodzaj i wartość wniesionych wkładów,
• czas obowiązywania umowy spółki,
• zakres umocowania wspólników do reprezentacji spółki,
• sposób i zakres udziału wspólników w zyskach i stratach.

Zobacz także: https://mikroporady.pl/porady/jakie-wklady-mozna-wnosic-w-spolkach-osobowych

2. Cel gospodarczy

Ważną kwestią do ustalenia jest cel gospodarczy spółki. Jak już wspomniano wcześniej, celem wspólników może być jedynie osiągnięcie korzyści gospodarczej. Jednak nie musi ono mieć postaci jedynie zarobkowej. Dopuszczalne jest, zatem przyjęcie celu gospodarczego niezarobkowego, jako wspólnego celu wspólników. Warto pamiętać, że jeżeli w toku działalności spółki pojawi się zysk, to wspólnik nie może być pozbawiony uczestnictwa w tym zysku.

Kolejną postacią korzyści gospodarczej jest korzyść, która w zamiarze wspólników ma w przyszłości służyć do uzyskania zarobku z działalności spółki. Oznacza to osiągnięcie celu gospodarczego, który jest celem pośrednim dla celu gospodarczo-zarobkowego. Każdy ostateczny cel gospodarczy sprowadza się do uzyskania zarobku, natomiast inny cel gospodarczy może być jedynie celem etapowym, pośrednim, który będzie zapewniał osiągnięcie zarobku.

Pamiętać należy, że dążenie do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego nie musi oznaczać, że cel ten musi zostać osiągnięty w drodze prowadzenia działalności gospodarczej czy zawodowej. Określenie celu działania wspólników tj. celu gospodarczego nie jest równoznaczne ze sposobem działania wspólników tj. działalności w sposób zorganizowany służący powstaniu produktu lub usługi, czyli gospodarczy.

3. Określenie przedmiotu działalności

Przedmiot działalności spółki, tj. jej cel, powinien zostać określony w umowie spółki cywilnej. Określenie celu może nastąpić zarówno tylko przez oznaczenie „wspólnej korzyści” gospodarczej, którą chcą osiągnąć wspólnicy w ramach prowadzenia działalności lub także przedmiotu działalności spółki, tj. określenie umówionego przez wspólników sposobu osiągnięcia tej korzyści oraz/albo wskazanie przedmiotu działalności wg. PKD o ile spółka, czyli wspólnicy, będą razem go realizować. Najczęściej korzyścią gospodarczą będzie dodatkowy dochód ze zwiększenia obszarów wspólników. Wskazanie co najmniej zamierzonej wspólnej korzyści gospodarczej jest bardzo istotne z uwagi na to, że w spółce cywilnej nie jest konieczne prowadzenie działalności zarobkowej (inaczej niż w spółkach osobowych). Będzie nią np. wybudowanie drogi dojazdowej, magazynów, mikroinstalacji oze itp. Jeżeli spółka ma świadczyć usługi lub wprowadzać produkt na rynek, wówczas trzeba określić przedmiot działalności wg. PKD np. produkcja i handel hurtowy artykułami przemysłu lekkiego.

Określenie przedmiotu działalności spółki w umowie spółki jest istotnym element umowy spółki, ponieważ poszczególne rodzaje działalności, nawet ukrywające się pod jednym kodem statystycznej klasyfikacji PKD, mogą wiązać się z różnym profilem ryzyka, a także z różnym potencjałem w zakresie przyniesienia zamierzonych korzyści gospodarczych. Powyższe zależeć będzie m.in. od przyjętych w spółce zasad prowadzenia jej spraw. Im więcej decyzji należeć będzie do wspólnej decyzji wspólników, tym mniejsza może być szczegółowość uzgodnień w umowie spółki. Jednakże stopień tej szczegółowości zależeć zawsze będzie od decyzji wspólników.

Wskazać należy, że jeżeli wspólnicy umówili się na dążenie do osiągnięcia określonego celu, to takie zobowiązanie jest wiążące nawet w sytuacji, gdy cel ten nie jest już podzielany przez danego wspólnika. Wobec powyższego wspólnik taki powinien żądać zmiany umowy spółki lub wypowiedzieć swój udział.

4. Spółka cywilna, jako szczególna jednostka.

Spółka cywilna jak już wspomniano nie posiada osobowości prawnej ani zdolności prawnej. Jednakże w prawie podatkowym spółka cywilna traktowana jest jako jednostka organizacyjna. Powyższe podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny. W Uchwale NSA z 30 maja 2012 r., sygn. akt II GPS 2/12 wyrażony został pogląd, że „utożsamianie spółki cywilnej z jednostką organizacyjną wymaga potraktowania spółki w sposób przedmiotowy, jako rezultatu zawarcia umowy spółki, a więc jako pewnego "urządzenia społecznego", działającego na podstawie tej umowy, którego substratem są przede wszystkim osoby realizujące określone, wspólne cele”, (Legalis).

Wobec powyższego rozumiana przedmiotowo spółka cywilna jest swoistą jednostką organizacyjną stanowiącą umowę spółki, ponieważ realizowanie określonego celu gospodarczego wymaga, co najmniej minimalnego, zorganizowanego, stałego współdziałania wspólników, a więc organizacji prowadzenia spraw w powiązaniach funkcjonalnych.

Z kolei w Uchwale NSA z dnia 30 stycznia 2017 r. sygn. akt I FPS 5/16 wyrażono pogląd, „że w przypadku podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego podatnikiem jest spółka cywilna, a nie wspólnicy tej spółki. W niektórych ustawach podatkowych prawodawca wprost przesądził o prawnopodatkowej zdolności spółek cywilnych”, (Legalis).

Powyższe oznacza, że brak osobowości prawnej spółki cywilnej nie wyklucza przyznania jej publicznej zdolności prawnej. Dla przykładu można wymienić podatek od wydobycia niektórych kopalin czy specjalny podatek węglowodorowy.

Jednakże w przypadku podatku od nieruchomości należy pamiętać, że spółka cywilna nie może we własnym imieniu nabywać praw, w tym własności nieruchomości i innych praw rzeczowych, a także praw obligacyjnych (np. zawierać we własnym imieniu umowy najmu). Obowiązek podatkowy tego podatku ciąży solidarnie na wszystkich wspólnikach spółki cywilnej a podatnikiem jest właściciel, dzierżawca, użytkownik. (Interpretacja ogólna Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 21 października 2016 r. w sprawie opodatkowania podatkiem od nieruchomości wspólników spółek cywilnych, nr PS2.8401.2.2016 (Dz. Urz. MRiF z 3 listopada 2016 r., poz. 10).

5. Współwłasność łączna wspólnego majątku.

Podkreślenia wymaga, że brak podmiotowości spółki cywilnej na gruncie prawa cywilnego powoduje, że majątek nie należy do spółki, ale stanowi wspólny majątek wspólników, który objęty jest współwłasnością łączną uregulowaną w art. 863 K.C. Wskazany przypis stanowi, że:

• Wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku.
• W czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników.
• W czasie trwania spółki wierzyciel wspólnika nie może żądać zaspokojenia z jego udziału we wspólnym majątku wspólników ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku.

Powyższa regulacja przesądza o tym, że pod względem prawnym majątek spółki jest wyodrębniony od prywatnych majątków wspólników. Podstawową cechą współwłasności łącznej jest niepodzielność majątku oraz bezudziałowy charakter, czyli brak określenia wysokości udziałów w majątku, który przysługuje poszczególnym wspólnikom. Każdy z nich ma bowiem równe prawa do całego majątku.

Ponadto podkreślić należy, że wspólnicy, przestrzegając zasad prowadzenia wspólnie spraw i prawa do reprezentacji spółki cywilnej, mogą rozporządzać składnikami majątkowymi wchodzącymi w skład ich majątku wspólnego, np. mogą sprzedać czy darować wspólny samochód osobie trzeciej. Jednak rozporządzanie składnikiem majątkowym wchodzącym w skład majątku spółki cywilnej współwłasności to jest ono dopuszczalne, jednakże dokonywać go mogą łącznie wspólnicy, a nie spółka.