Urlop wypoczynkowy, bezpłatny, okolicznościowy i zdrowotny

Przeczytaj także: Urlop wypoczynkowy

URLOP WYPOCZYNKOWY

Zgodnie z art. 14 Ustawy z dnia 26 czerwca 1964 roku Kodeksu Pracy (dalej jako „kodeks pracy”, „k.p”) pracownik ma prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych. Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, w minimalnym czasie nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Istotne jest przy tym, że pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu.



Urlopu wypoczynkowego udziela się, co do zasady, na wniosek pracownika. Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części. W takim jednak przypadku co najmniej jedna część urlopu powinna trwać nieprzerwanie przez 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Jeśli chcesz szerzej przeczytać o umowie o pracę, a także pobrać wzór dostostosowany do Twoich potrzeb kliknij: https://mikroporady.pl/umowy/umowa-o-prace

Krok pierwszy – ustalenie, czy pracownik był już zatrudniony

Zanim udzielisz pracownikowi urlopu, musisz ustalić, czy i w jakim wymiarze temu pracownikowi w danym roku kalendarzowym urlop przysługuje. Na początku musisz ustalić, czy pracownik był już zatrudniony, czy to jego pierwsza praca.

Udzielanie urlopu osobie zatrudnionej po raz pierwszy

Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym (art. 153 § 2 k.p.). Innymi słowy, z dniem 1 stycznia kolejnego roku zatrudnienia, pracownik niejako „z góry” nabywa prawo do urlopu w całym rozmiarze dla danego roku kalendarzowego.

Oznacza to, że w przypadku zatrudnienia pracownika w trakcie roku kalendarzowego, nabywa on prawo odpowiednio do części rocznego urlopu z upływem pierwszego miesiąca pracy i po kolejnych w tymże roku kalendarzowym. Dotyczy to pracownika, który nie był dotychczas w ogóle zatrudniony. Wobec tego urlop cząstkowy będzie obliczany od wymiaru 20 dni urlopu (uzasadnienie wymiaru urlopu patrz niżej Krok drugi). Za 1 miesiąc pracy pracownik nabędzie prawo do 1/12 z 20 dni urlopu, czyli do 1 i 2/3 dnia. Przy czym jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy, a tym samym po miesiącu pracy osoby pierwszy raz zatrudnionej teoretycznie urlop wynosi 1 dzień 5 godzin i 20 minut. Jednak urlopu udziela się co do zasady w pełnych dniach.

Udzielanie urlopu osobie, która była już zatrudniona

W przypadku, gdy pracownik podejmuje pracę u innego pracodawcy w danym roku kalendarzowym, to dniem nabycia prawa do urlopu u nowego pracodawcy jest dzień podjęcia zatrudnienia w danym roku kalendarzowym, od razu w wymiarze przysługującym pracownikowi w danym roku u tego nowego pracodawcy.

Krok drugi – ustalenie stażu pracy i okresów wliczanych do stażu pracy w celu ustalenia wymiaru urlopu

Wymiar urlopu przysługującego pracownikowi uzależniony jest, co do zasady, od stażu pracy. Pracownikowi zatrudnionemu krócej niż 10 lat przysługuje urlop w wymiarze 20 dni. Natomiast pracownikowi zatrudnionemu, co najmniej 10 lat przysługuje urlop w wymiarze 26 dni.

Etapy edukacji wliczane do stażu pracy i mające wpływ na wymiar urlopu

Z tytułu ukończenia poszczególnych etapów edukacji pracownikowi zalicza się odpowiednio określony okres wliczany do stażu pracy. Okresy te nie podlegają zsumowaniu.
I tak, z tytułu ukończenia:

• zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu zalicza się przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
• średniej szkoły zawodowej - do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu zalicza się przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
• średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych - do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu zalicza się 5 lat
• średniej szkoły ogólnokształcącej - do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu zalicza się 4 lata,
• szkoły policealnej do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu zalicza się - 6 lat,
• szkoły wyższej - do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu zalicza się 8 lat.

Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, biorąc za podstawę przysługujący pracownikowi wymiar urlopu (20 / 26 dni). W takim przypadku, przypadający według proporcjonalnego wyliczenia niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.

Sposób zaliczania do stażu pracy okresów dotychczasowego zatrudnienia

Zgodnie z art. 154¹ k.p. do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy. W przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy wliczeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy.

Pozostałe okresy zaliczalne do stażu pracy mające wpływ na wymiar urlopu

Przykładowe inne okresy zaliczalne, które mają wpływ na wymiar urlopu wypoczynkowego:

• okres pobierania zasiłku i stypendium przez osobę bezrobotną skierowaną przez starostę na szkolenie lub odbywającą staż albo przygotowanie zawodowe w miejscu pracy (art. 79 ustawy z dnia 20 kwietnia o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy);
• okres zatrudnienia za granicą u pracodawców zagranicznych (art. 86 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy);
• okres zasadniczej służby wojskowej (art. 120 Ustawy z dnia 2 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej;
• okres, za który pracownikowi przyznano odszkodowania z powodu wadliwego rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę (art. 51 § 2 k.p.);
• skrócenie okresu zatrudnienia na podstawie art. 36 (1) k.p.;
• okres pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym (art. 1 Ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do stażu pracy).

Krok trzeci – wyliczenie wymiaru urlopu

Po ustaleniu stażu pracy, okresów zaliczalnych, urlopu i okoliczności poprzedniego zatrudnienia można ustalić przysługujący pracownikowi wymiar urlopu.

Przykład:
W przypadku zatrudnienia w wymiarze ½ etatu, absolwenta szkoły wyższej, który podejmuje pracę po raz pierwszy, przysługujący wymiar urlopu należy ustalić w sposób następujący. Z tytułu ukończenia szkoły wyższej pracownikowi można zaliczyć do stażu pracy 8 lat. Tym samym pracownik ma staż pracy krótszy od 10 lat, wobec tego, gdyby był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy przysługiwałoby mu 20 dni urlopu. Z uwagi na fakt, iż został zatrudniony na ½ etatu, to proporcjonalnie przysługuje mu 10 dni (20 dni x ½ etatu) urlopu w skali roku. Jeżeli taki pracownik zostanie zatrudniony w trakcie roku kalendarzowego, to za każdy przepracowany miesiąc pracy nabędzie on prawo do 1/12 rocznego wymiaru urlopu, tj. 0,83 dnia (10 dni x 1/12). Z uwagi na fakt, iż zgodnie z art. 154 (2) § 2 k.p. jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy, to 8/0,83 daje 6,64 godziny, czyli 6 godzin i 40 minut urlopu. W przypadku proporcjonalnego ustalania wymiaru urlopu pracownika zatrudnianego po raz pierwszy, brak jest przepisów o zaokrąglaniu wymiaru urlopu. Udzielenie pracownikowi urlopu w dniu pracy w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop (art. 154 (2) § 4 k.p.).

Przykład:
W przypadku zatrudnienia na ¾ etatu pracownika, który jest absolwentem szkoły ogólnokształcącej, i przepracował po jej ukończeniu a na podstawie umowy zlecenie 2 lata oraz na podstawie umowy o pracę 8 lat, to wymiar przysługującego urlopu należy ustalić w sposób następujący. Za ukończenie szkoły ogólnokształcącej do stażu pracy wliczanego do wyliczenia urlopu należy zaliczyć 4 lata; okresu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenie nie wlicza się, natomiast wlicza się okres zatrudnienia na postawie umowy o pracę, tj. 8 lat. Łącznie taki pracownik posiada 12 lat stażu pracy. Wobec tego w skali roku przysługuje mu 26 dni urlopu. 3/4 etatu x 26 dni daje 19,5 dnia. Zgodnie z art. 154 § 2 k.p., w przypadku pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia, a tym samym w omawianym przypadku, pracownikowi będzie przysługiwało 20 dni urlopu w skali roku kalendarzowego.


Przykład:
Pracownik posiadający staż pracy przekraczający 10 lat, który przez 5 miesięcy roku kalendarzowego zatrudniony był na cały etat, a następnie przez kolejnych 7 miesięcy zatrudniony był na ½ etatu. Wymiar urlopu z tytułu pracy na cały etat przez pierwsze pięć miesięcy roku powinien zostać wyliczony w sposób następujący. 26 dni x 1 cały etat x 5 przepracowanych miesięcy / 12 miesięcy w roku kalendarzowym, tj. 26 x 5 = 130/12 = 10,83 dnia, czyli po zaokrągleniu 11 dni urlopu za pierwsze pięć miesięcy roku. Natomiast za kolejne 7 miesięcy pracy w wymiarze ½ etatu, należy urlop należy wyliczyć, w sposób następujący: 26 dni x ½ etatu x 7 przepracowanych miesięcy / 12 miesięcy w roku kalendarzowym, tj. 26 dni x ½ = 13 dni x 7 miesięcy = 91/12 m-cy roku = 7,58 dnia, czyli po zaokrągleniu 8 dni. Łącznie za cały rok kalendarzowy takiemu pracownikowi przysługuje 19 dni urlopu (11 dni + 8 dni) w wymiarze 8 godzinnym, czyli łącznie 152 godziny urlopu. Tym samym z uwagi na fakt, iż dzień urlopu odpowiada 8 godzinnemu dniowi pracy, a pracownik przez 7 miesięcy przepracował na pół etatu, to za ten okres należy ustalić, iż przysługuje pracownikowi 64 godziny urlopu (8 dni x 8 godzin). Tym samy jeżeli np. nasz pracownik pracuje po 4 godziny dziennie przez 5 dni, to wówczas 8 dni urlopu w wymiarze 8 godzin pracy, należy przeliczyć na 16 dni urlopu przy 4 godzinnym dniu pracy.
Zmiana pracodawcy w trakcie roku kalendarzowego a wymiar urlopu


Należy przy tym pamiętać, iż pracownikowi, który przed ustaniem stosunku pracy w ciągu roku kalendarzowego wykorzystał urlop w wymiarze wyższym niż wynikający proporcjonalnie z czasu przepracowanego u jednego pracodawcy, przysługuje u kolejnego pracodawcy urlop w odpowiednio niższym wymiarze. Jednakże łączny wymiar urlopu w roku kalendarzowym nie powinien być niższy niż wynikający z okresu przepracowanego w tym roku u wszystkich pracodawców, ale też nie wyższy niż wymiar przysługujący w danym roku pracownikowi.