Wydłużenie terminu zapłaty: zgoda obu przedsiębiorców też musi być uzasadniona

Przeczytaj także: Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych

Zgodnie z wyrażoną w art. 353¹ Kodeksu cywilnego zasadą swobody umów strony mogą kształtować łączący je stosunek prawny, w tym uzgodnienia co do terminów zapłaty, wedle swojego uznania. W tym zakresie Ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych w art. 7 ust. 2 stanowi, że „Termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, chyba że strony w umowie wyraźnie ustalą inaczej i pod warunkiem, że ustalenie to nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela” (Dz.U. 2013 poz. 403, ze zm.).

Umowa międzynarodowego przewozu

W sierpniu 2018 r. Sąd Rejonowy w Kaliszu zasądził od pozwanej firmy na korzyść będącej stroną powodową spółki z o.o. kwotę należną z tytułu wykonania umowy przewozu w transporcie międzynarodowym oraz odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 28 października 2017 r. do dnia zapłaty. Łączący strony kontrakt regulowały przepisy Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) z dnia 19 maja 1956 r. (Dz.U. nr 49 z 1962 roku, poz. 238 – dalej jako „Konwencja CMR”).

Wydłużenie terminu płatności wskutek opóźnienia doręczenia faktury

Pozwana firma nie kwestionowała wykonania przez spółkę usługi przewozu ani wysokości należnego jej za to wynagrodzenia. Uważała jednak wbrew powódce, że roszczenie jest przedwczesne, gdyż ona sama wyraziła w umowie przewozu zgodę na zawarcie w niej zastrzeżenia, że w przypadku opóźnienia w doręczeniu faktury pozwanej przysługiwać będzie prawo do wydłużenia terminu płatności o 90 dni. A takie opóźnienie w istocie nastąpiło.

Zapis umowny bez znaczenia, bo zawarty wbrew art. 7 ust. 2 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych

Rozpoznający apelację Sąd Okręgowy w Łodzi XIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy przywołał cel wprowadzenia nowelizacji niektórych ustaw, w tym ustawy o terminach płatności w transakcjach handlowych, jakim było ograniczenie zatorów płatniczych za dostawy towarów lub usług (Druk sejmowy nr 1229 z dnia 8 lipca 2019 r. opinia do ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych). W przekonaniu sądu drugiej instancji w świetle takich dążeń ustawodawcy wydłużenie do 150 dni terminu płatności sprzeciwia się przepisowi art. 7 ust. 2 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.
„Brak terminowej zapłaty za towary lub usługi (…) generuje szereg negatywnych konsekwencji dla obrotu gospodarczego. (…) wprowadzane rozwiązania prawne mają mobilizować dłużników transakcji handlowych (…) do dokonywania zapłaty w ustalonym terminie, jak również zniechęcać do narzucania przez nich nieuzasadnionych, wydłużonych terminów zapłaty. (…) W przekonaniu Sądu Okręgowego nie wystąpiły żadne szczególne okoliczności uzasadniające przedłużenie terminu zapłaty zgodną wolą stron do 150 dni, ani sąd nie dopatrzył się obiektywnych przesłanek wynikających z właściwości tej umowy uzasadniających takie przedłużenie” (sygn. akt XIII Ga 334/19).

Różne stawki odsetek ustawowych a odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych

Sąd apelacyjny podzielił rozstrzygnięcie sądu rejonowego co do należności głównej przysługującej przewoźnikowi. Zmienił jednak zaskarżony apelacją wyrok w części dotyczącej odsetek. Przywołał bowiem treść art. 5 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (dalej u.t.z.t.h), zgodnie z którą, jeżeli strony ustaliły w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, to po upływie tego terminu wierzyciel może żądać odsetek ustawowych liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego.

Sąd zauważył, że w niniejszej sprawie 30-dniowy termin od dnia doręczenia faktury i dokumentów upłynął 19 października 2017 r. Zatem od tego dnia do 18 listopada 2017 r. wierzyciel mógł żądać jedynie odsetek ustawowych. Jako że przed sądem rejonowym wierzyciel domagał się zapłaty odsetek od dnia 28 października 2017 r., sąd okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że wierzycielowi przysługują od dnia 28 października 2017 r. do dnia 18 listopada 2017 r. odsetki ustawowe, a od dnia 18 listopada 2017 r. do dnia zapłaty odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych.

Prawnik – doradca w sprawach gospodarczych

Przykład powyższej sprawy pokazuje, że w praktyce stosowania prawa nie wolno zapominać o idei, jaka przyświecała jego powołaniu. Ogólnie obowiązująca fundamentalna zasada, że to, co nie jest zakazane, jest dozwolone, nie musi oznaczać, że to, co jest dozwolone, nie może się okazać zakazane. W powyższej sprawie przedsiębiorcy kształtujący wiążącą ich umowę, odczytując zawarte w art. 7 ust. 2 u.t.z.t.h. przyzwolenie na wydłużenie terminu zapłaty, w takim bowiem nieprawidłowym przekonaniu pozostawali.

Tworząc kontrakty mające potem funkcjonować w obrocie gospodarczym bez zakłóceń i zapewniać jego stronom bezpieczeństwo, warto skorzystać z porady prawnika doświadczonego w tworzeniu umów gospodarczych między przedsiębiorcami. Doradztwo prawne w tych stosunkach nie może bowiem koncentrować się jedynie na weryfikacji brzmienia przepisów, ale i idei ich powołania i praktyce stosowania. Prawnik – doradca powinien być dla przedsiębiorcy doradcą strategicznym, zarówno w kwestiach prawnych, jak i biznesowych.