Małżonek dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym

Przeczytaj także: Egzekucja długu z nieruchomości dłużnika

Jedną z możliwości uniknięcia odpowiedzialności za przyszłe długi swojego małżonka jest zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej wyłączającej wspólność majątkową pomiędzy małżonkami czyli tzw. intercyzy. Istotą zawarcia intercyzy dla postępowania egzekucyjnego jest poinformowanie wierzyciela o istnieniu takiej umowy, gdyż powoływanie się na nią względem innych osób jest możliwe jedynie wtedy, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome. Zatem jeśli konkretny wierzyciel w momencie zawierania umowy nie będzie posiadał wiedzy o zawartej pomiędzy małżonkami intercyzie, to zgodnie z prawem należy przyjąć, że nigdy nie została zawarta. W takim wypadku mówimy o bezskuteczności zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej, a małżeństwo odpowiadać będzie całym majątkiem wspólnym.

Kolejnym przypadkiem, który wyłącza całkowicie odpowiedzialność za długi małżonka będzie sytuacja w której dłużnik zaciągnął zobowiązanie bez zgody swojego małżonka. W takim wypadku wierzyciel może żądać zaspokojenia jedynie z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z wszelkich praw twórcy, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Jeżeli małżonek posiadał wiedzę o zaciągniętym zobowiązaniu i wyraził na nie zgodę, sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko niemu z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, pod warunkiem, że wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, iż stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.

W tym miejscu warto również wskazać, iż wierzyciel małżonka nie może w czasie trwania wspólności ustawowej żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. W takim przypadku wierzyciel może jednak wnieść do sądu pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej i podział majątku będącego w posiadaniu małżonków.

Przechodząc do etapu gdy komornik prowadzi już egzekucję, a małżonek dłużnika nieobjęty klauzulą wykonalności zarzuca mu, że bezprawnie prowadzi egzekucję z majątku odrębnego lub wspólnego powinien wnieść powództwo interwencyjne, które pozwala na wyłączenie tych rzeczy z egzekucji jeśli zarzuca naruszenie prawa materialnego lub skargę na czynności komornika jeśli zastrzeżenia dotyczą procedury egzekucyjnej. Powództwo interwencyjne wskazane jest w art. 841 kodeksu postępowania cywilnego i pozwala osobie trzeciej żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa. Na złożenie powództwa interwencyjnego dłużnik ma jeden miesiąc od momentu dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba że przepisy odrębne wskazują inny termin. Skarga na czynności komornika przysługuje w sytuacji wskazania na uchybienia w procedurze egzekucyjnej i wnosi się ją w terminie 7 dni od dokonania czynności do komornika prowadzącego egzekucję, który następnie przekazuje ją do właściwego sądu.

Jednakże w sytuacji gdy małżonek dłużnika objęty zostanie klauzulą wykonalności, to przestaje być osobą trzecią i przysługuje mu powództwo opozycyjne o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części jeżeli wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się. Powództwo opozycyjne uregulowane jest w art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c. i umożliwia dłużnikowi (w naszym przypadku małżonkowi dłużnika właściwego wobec którego sąd nadał klauzulę wykonalności) wystąpienie do sądu z pozwem o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, a co za tym idzie umorzenie postępowania w zakresie dotyczącym małżonka dłużnika. Jeżeli powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności zostanie uwzględnione, wierzyciel nie będzie miał możliwości dalszego egzekwowania roszczenia. W sytuacji wcześniejszego wyegzekwowania roszczenia na podstawie zakwestionowanego tytułu – wierzyciel zmuszony będzie do zwrotu wyegzekwowanych środków.

Osoba obawiająca się, iż jej małżonek w związku ze swoimi działaniami może popaść lub popadł w długi, ma wachlarz możliwości na obronę majątku wspólnego. Podjęcie kroków przed powstaniem niemożliwych do spłaty zobowiązań, pozwala ochronić majątek osobisty oraz majątek objęty wspólnością majątkową, jednak wierzyciele bardzo często zabezpieczają się na takie ewentualności i każdy stan faktyczny wymagał będzie indywidualnego rozważenia sprawy.