Prosta spółka akcyjna - nowa forma spółki kapitałowej

Przeczytaj także: Prosta spółka akcyjna (PSA) jako trzeci typ spółki kapitałowej

Ustawa zmieniająca w art. 1 pkt 1 do katalogu spółek handlowych dodaje prostą spółkę akcyjną, a w pkt 2 precyzuje, że obok spółki z o.o. i spółki akcyjnej będzie ona należeć do grona spółek kapitałowych. W uzasadnieniu projektu ustawodawca wskazał, że głównym celem jej wprowadzenia do obrotu gospodarczo-prawnego jest udostępnienie specjalistom z różnych dziedzin struktury stworzonej na potrzeby realizacji innowacyjnych przedsięwzięć, startupów, w oparciu o twórcze know-how i nowoczesne technologie. Prosta spółka akcyjna ma łączyć te wizjonerskie pomysły z niezbędnym do ich realizacji kapitałem. Do PSA będzie można wnosić nie tylko wkłady pieniężne, ale też w postaci np. świadczenia pracy. Ta forma spółki będzie miała status niepubliczny, co oznacza, że jej akcje nie będą udostępnione na rynku.

„Dlatego też w PSA zezwolono na wnoszenie wkładów w postaci świadczenia pracy lub usług, a także innego rodzaju wkładów, które nie poddają się łatwej rynkowej wycenie. Jest to podyktowane także niskim poziomem oszczędności oraz akumulacji kapitału inwestycyjnego w polskim społeczeństwie, przy wysokim poziomie wiedzy i doświadczenia polskich specjalistów – np. z zakresu informatyki. (...) PSA powinna dysponować możliwością korzystania z szerokiego kręgu różnorodnych instrumentów finansowych celem pozyskiwania kapitału, a w szczególności akcji uprzywilejowanych i obligacji występujących w formie zdematerializowanych papierów wartościowych. Pociąga to za sobą konieczność zachowania niepublicznego charakteru PSA – akcje tej spółki nie powinny być wprowadzane ani dopuszczane do zorganizowanego obrotu, w szczególności na rynku regulowanym” (Uzasadnienie Rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, druk 3236).

Prostej spółce akcyjnej ma zostać poświęcony nowy osobny dział Kodeksu spółek handlowych (Dz.U. 2000 nr 94, poz. 1037, ze zm.) – dział IA, usytuowany w tytule III, po dziale I, składający się z art. od 300¹ do 300^¹³³.

Prosta spółka akcyjna w organizacji

Z chwilą zawarcia umowy prostej spółki akcyjnej powstaje prosta spółka akcyjna w organizacji. Reprezentuje ją pełnomocnik powołany jednomyślną uchwałą akcjonariuszy do czasu ustanowienia zarządu. PSA w organizacji może we własnym imieniu nabywać prawa, także własności nieruchomości, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną. Posiadającą osobowość prawną prostą spółką akcyjną staje się z chwilą wpisania jej do rejestru przedsiębiorców.

Zawiązanie spółki

Nie istnieją żadne ograniczenia podmiotowe w zakresie zawiązania prostej spółki akcyjnej, poza wyjątkiem, że nie może być założona wyłącznie przez jednoosobową spółkę z o.o. Do jej zawiązania konieczne jest zawarcie umowy spółki w formie aktu notarialnego lub przy wykorzystaniu wzorca umowy za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Niezbędne jest także ustanowienie organów wymaganych przez ustawę lub umowę spółki oraz pokrycie kapitału akcyjnego co najmniej w kwocie 1 zł i wpisanie spółki do rejestru przedsiębiorców. Zgłoszenia do sądu rejestrowego dokonuje zarząd.

Umowa prostej spółki akcyjnej

Projektowany art. 300⁵ § 1 Kodeksu spółek handlowych zawiera katalog elementów wchodzących w skład umowy prostej spółki akcyjnej: firmę i siedzibę spółki, przedmiot jej działalności, liczbę, serię i numery akcji, związane z nimi uprzywilejowanie akcjonariuszy obejmujących poszczególne akcje oraz cenę emisyjną akcji, przedmiot wkładów niepieniężnych, jeśli takowe są wnoszone, akcje obejmowane za wkłady niepieniężne oraz akcjonariuszy, którzy obejmują te akcje, wskazanie organów ustanowionych w spółce, liczbę członków zarządu i rady nadzorczej, jeżeli została ustanowiona albo co najmniej minimalną i maksymalną liczbę członków tych organów, a także czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

W celu skutecznej zmiany umowy prostej spółki akcyjnej konieczna jest uchwała walnego zgromadzenia oraz wpis do rejestru przedsiębiorców.

Akcjonariusze, wkłady i akcje

Akcjonariusze prostej spółki akcyjnej są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w umowie spółki i nie odpowiadają za jej zobowiązania. Obejmują akcje w zamian za wkłady pieniężne lub niepieniężne, którymi mogą być wszelkie wkłady mające wartość majątkową, w szczególności świadczenie pracy lub usług. Powinny one być wniesione w całości w terminie trzech lat od dnia wpisania spółki do rejestru. Akcje prostej spółki akcyjnej nie mają wartości nominalnej, nie stanowią części kapitału akcyjnego, są niepodzielne i nie mają formy dokumentu. Utworzony osobno kapitał akcyjny powinien wynosić co najmniej 1 złoty, a dokonywane z niego wypłaty na rzecz akcjonariuszy nie mogą doprowadzić do obniżenia tej kwoty.

Jak zawarto w uzasadnieniu nowelizacji: „Założeniem i celem projektodawcy jest, aby wkłady w postaci świadczenia pracy bądź usług, prawa niezbywalne i inne wkłady, które nie mają zdolności aportowej w świetle ugruntowanej praktyki stosowania art. 14 § 1 KSH, nie podlegały zaliczeniu na kapitał akcyjny. Niemniej jednak projektowane przepisy przewidują pośrednio obowiązek swoistej „umownej wyceny” takiego wkładu w następstwie nakazu wskazania ceny emisyjnej akcji w połączeniu z identyfikacją akcji obejmowanych za wkłady niepieniężne i osoby akcjonariusza wnoszącego wkład” (Uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw [druk 3236]).

Dywidendy

Wypłacana akcjonariuszom dywidenda nie może przekraczać nie tylko minimalnego kapitału akcyjnego, ale również sumy zysku za ostatni rok obrotowy, niepodzielonych zysków z lat ubiegłych oraz utworzonych z zysku kapitałów rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Na ogół dzieli się ją proporcjonalnie do liczby posiadanych akcji, jednak w umowie spółki można zastrzec inaczej, lub zawrzeć zapis upoważniający zarząd do wypłacania akcjonariuszom zaliczek na poczet przewidywanej dywidendy.

Akcje uprzywilejowane

Zgodnie z treścią projektowanego art. 300²⁵ spółka może emitować akcje o szczególnych uprawnieniach, przede wszystkim w zakresie prawa głosu, prawa do dywidendy lub podziału majątku w przypadku likwidacji spółki. Nowelizacja wymienia wśród nich akcje założycielskie, których uprzywilejowanie przejawia się w tym, że każda kolejna emisja nowych akcji nie może naruszać określonego minimalnego stosunku liczby głosów przypadających na te akcje uprzywilejowane do ogólnej liczby głosów przypadających na wszystkie akcje spółki. Gdy spółka dokonuje emisji, liczba głosów przypadających na akcje założycielskie musi wówczas ulec odpowiedniemu zwiększeniu.

Nabycie i umorzenie akcji

Akcje nowej emisji są obejmowane na podstawie umowy zawartej między spółką a subskrybentem, w której spółka zobowiązuje się wyemitować akcje na rzecz subskrybenta, w zamian za jego zobowiązanie do wniesienia wkładu. Akcje prostej spółki akcyjnej mogą również ulec umorzeniu przymusowemu i dobrowolnemu. W zakresie pierwszego regulacje są zbieżne z odpowiednimi przepisami w zakresie spółek z o.o. i akcyjnej. Natomiast umorzenie dobrowolne będzie możliwe także mimo braku takiego zastrzeżenia w umowie spółki.

Umowa prostej spółki akcyjnej może również określać warunek, którego spełnienie spowoduje umorzenie akcji, bez potrzeby podejmowania przez akcjonariuszy uchwały w tej sprawie. Nastąpi wówczas tzw. umorzenie automatyczne. Wymusza ono na zarządzie podjęcie uchwały stwierdzającej umorzenie i zgłoszenia jej do rejestru.

Struktura organizacyjna

W umowie spółki jej założyciele i akcjonariusze będą mogli dokonać wyboru struktury organizacyjnej pomiędzy modelem rozdzielającym zarządzanie i nadzór na powołany zarząd i radę nadzorczą a modelem skupiającym obie te funkcje w jednym organie – radzie dyrektorów. Przy czym powołanie rady nadzorczej jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem. W odniesieniu do rady dyrektorów należy stosować przepisy o zarządzie, a do dyrektorów przepisy dotyczące członków zarządu.

Zarząd jest organem wyznaczonym do kierowania i reprezentowania spółki, składa się z jednego lub więcej członków powoływanych uchwałą akcjonariuszy, chyba że w spółce została ustanowiona rada nadzorcza – wówczas to ona powołuje, odwołuje i zawiesza w czynnościach członków zarządu. Nowością w prostej spółce akcyjnej jest przyznanie radzie uprawnienia do określania w drodze uchwały czynności, których zarząd nie będzie mógł dokonać bez jej zgody.

Uchwałą akcjonariuszy co do zasady kształtowany jest również skład rady dyrektorów, który stanowić może jeden lub większa ilość dyrektorów. Rada dyrektorów może powoływać dyrektorów wykonawczych do wykonywania zadań zarządczych. Wówczas w spółce wystąpi model rozdziału funkcji zarządczych od nadzorczych i powierzenie ich odpowiednio dyrektorom wykonawczym i dyrektorom. Prawo do reprezentowania spółki przysługiwało będzie każdemu z tych dyrektorów, bez względu na pełnioną funkcję.

W zakresie zgromadzenia wspólników przyjęto dotychczasowe rozwiązania stosowane w spółkach z o.o. i akcyjnych. Istotnym novum jest zezwolenie na podejmowanie uchwał zarówno podczas walnych zgromadzeń, jak i poza walnym zgromadzeniem, poza siedzibą spółki oraz przy użyciu środków komunikowania się na odległość. W jednoosobowej prostej spółce akcyjnej jedyny akcjonariusz pełni rolę walnego zgromadzenia.

Odpowiedzialność cywilnoprawna

Członkowie zarządu PSA odpowiadają solidarnie ze spółką wobec wierzycieli za umyślne lub niedbałe podanie fałszywych danych w oświadczeniach dotyczących wniesienia wkładów do spółki. Odpowiedzialność ciąży przez 3 lata od dnia zarejestrowania spółki lub zarejestrowania emisji nowych akcji. Projektowany art. 300¹²³ przewiduje ogólną odpowiedzialność każdego, kto brał udział w tworzeniu spółki, za wyrządzenie spółce szkody w sposób zawiniony. Taką odpowiedzialność ponosi również członek organu PSA, który sprowadził na spółkę szkodę wskutek zawinionego niewykonania lub nienależytego wykonania swoich obowiązków, także poprzez niedochowanie lojalności wobec spółki. Roszczenia o naprawienie szkody przedawniają się z upływem trzech lat od dnia, w którym spółka dowiedziała się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, jak również w każdym razie z upływem 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę.

Członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki, gdy egzekucja przeciw spółce okaże się bezskuteczna. Mogą uchylić się od tej odpowiedzialności, jeśli we właściwym terminie zostanie zgłoszony wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, lub o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu albo jeśli niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez winy członka, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego lub niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody (art. 300^¹³¹).

Odpowiedzialność karna

Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych przewiduje również odpowiedzialność karną związaną z działalnością PSA. Po art. 589 dodaje art. 589¹ w brzmieniu: „Kto, będąc członkiem zarządu albo likwidatorem prostej spółki akcyjnej, dopuszcza do wydania przez spółkę dokumentów na akcje, warranty subskrypcyjne lub na inne tytuły uczestnictwa w dochodach lub w podziale majątku spółki podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy” (druk 3236).

Karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 1 roku podlegać będzie członek zarządu, który dopuszcza do zarejestrowania akcji w rejestrze akcjonariuszy przed zarejestrowaniem spółki, a także w przypadku emisji nowych akcji prostej spółki akcyjnej – przed wpisem do rejestru zmiany liczby akcji.

Odpowiedzialność karna nad członkiem zarządu PSA spoczywa również w sytuacjach przewidzianych w art. 594 i 595 Kodeksu spółek handlowych. Między innymi za dopuszczenie do nieprowadzenia rejestru akcjonariuszy zgodnie z przepisami ustawy przewiduje on grzywnę do 20 000 zł. Grzywną do 5 000 zł będzie mógł zostać ukarany członek zarządu, który nie dopilnuje określonych ustawą obowiązków informacyjnych w zakresie danych, jakie powinny zawierać pisma i zamówienia handlowe.

Nowa spółka, stare obowiązki

Każdy, kto będzie chciał skorzystać z nowej formy spółki kapitałowej prawa handlowego, oprócz przewidywanych korzyści, powinien pamiętać o wskazanej odpowiedzialności cywilnoprawnej i karnej. Trzeba mieć na uwadze, że w związku z powołaniem do życia nowej struktury zmianie ulegną jeszcze inne ustawy, choćby ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, która zostanie dostosowana tak, by mogła uwzględniać proste spółki akcyjne w katalogu podmiotów obowiązanych do zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji.

PSA podlega również wymogom ustawy o rachunkowości i jako podmiot zobowiązany zobligowana będzie do prowadzenia ksiąg rachunkowych oraz sporządzania sprawozdań finansowych. Jako osoba prawna podlega także obowiązkom wynikającym z ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Akcjonariuszy PSA nie ominą również obowiązki podatkowe wynikające z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ustawa ma wejść w życie z dniem 1 marca 2020 r.