Zmiany w prawie od 1 stycznia 2019

Przeczytaj także: Zmiany w prawie IX-X 2013

PRAWO CYWILNE

Ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (zwana dalej: „ustawą”. Dz. U. 2018 poz. 2244), tzw. pakiet MSP)

1. Ustawa wprowadza daleko idące zmiany m.in. w zakresie przepisów prawa cywilnego, handlowego i prawa pracy.
2. W art. 1 ustawa wprowadza zmianę art. 39 Kodeksu cywilnego, przepisu dotyczącego skutków zawarcia umowy przez osobę działającą w charakterze organu osoby prawnej bez umocowania lub z jego przekroczeniem. Osobą taką może być przykładowo członek zarządu spółki z o.o., którego mandat wygasł i który przez przeoczenie nie został powołany na kolejną kadencję. Nowe uregulowanie uzależnia ważność zawartej przez taką osobę umowy od jej potwierdzenia przez osobę prawną, w której imieniu została ona zawarta (tzw. bezskuteczność zawieszona).
3. W przypadku jednostronnych czynności prawnych, ich wykonanie bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu, w braku zgody adresata oświadczenia woli jest bezwzględnie nieważne. Nowowprowadzony art. 39 k.c. jest zatem symetryczny do przepisów art. 103 i 104 k.c., mających zastosowanie do pełnomocnika. Jednoznaczna regulacja rozstrzyga dotychczasowe spory w doktrynie i orzecznictwie.

Wejście w życie: 1 stycznia 2019 r.

PRAWO SPÓŁEK

Ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (tzw. pakiet MSP)

Pakiet MSP wprowadza zmiany również w Kodeksie spółek handlowych, przede wszystkim dla spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, spośród których najważniejsze to:

1. Usunięcie części dotychczasowych ograniczeń w podejmowaniu uchwał przez wspólników na odległość, w trybie obiegowym. Do tej pory w ten sposób nie mogły być podejmowane tzw. uchwały końcowo roczne, podejmowane przez zwyczajne zgromadzenie wspólników. Nowela MSP usuwa przepis ustanawiający to ograniczenie. W trybie pisemnym w dalszym ciągu nie mogą być podejmowane m.in. uchwały rozstrzygane w sposób tajny.
2. Wprowadzenie procedury rezygnacji ostatniego w spółce członka zarządu poprzez wprowadzenie przepisu art. 202 § 6 k. s. h., zgodnie z którym, jeżeli w wyniku rezygnacji członka zarządu żaden mandat w zarządzie nie byłby obsadzony, członek zarządu składa rezygnację wspólnikom, zwołując jednocześnie zgromadzenie wspólników. Rezygnacja taka będzie skuteczna dopiero z dniem następującym po dniu, na który zwołano zgromadzenie wspólników.
   
   Rozwiązanie to wprawdzie częściowo zapobiega istnieniu spółek z nieobsadzonym zarządem, niezdolnych do działania, tworzy wyjątek od ogólnej zasady wynikającej z kodeksu cywilnego, zgodnie z którą oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła ona zapoznać się z jego treścią. Nowy art. 202 § 6 k. s. h. stoi ponadto w opozycji do uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 31 marca 2016 r. (sygn. akt III CZP 89/15), częściowo ją dezaktualizując.
   
   W efekcie planowanych zmian rodzi się ryzyko, że ostatni członek zarządu będzie przez pewien czas zmuszony do sprawowania niechcianej funkcji i ponoszenia związanej z nią odpowiedzialności, np. w razie wystąpienia przesłanek ogłoszenia upadłości. Powyższy tryb rezygnacji znajduje odpowiednie zastosowanie do ostatniego członka rady nadzorczej spółki z o.o., o ile organ ten został ustanowiony.
   
   Analogiczną zmianę wprowadzono dla spółki akcyjnej, z tą różnicą, że ostatni członek zarządu składa rezygnację radzie nadzorczej, a gdy żaden mandat w radzie nadzorczej nie jest obsadzony, akcjonariuszom, zwołując jednocześnie walne zgromadzenie. Również w tym przypadku uregulowanie jest odpowiednio stosowane do członka rady nadzorczej.
3. Jednoznaczne uregulowanie trybu zmiany umowy spółki z o.o. w organizacji poprzez dodanie art. 161 § 4 k. s. h., zgodnie z którym zmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji wymaga zawarcia umowy przez wspólników. Przepisu nie stosuje się do umowy spółki zawartej w systemie teleinformatycznym. Brzmienie nowego art. 161 § 4 k. s. h. jest zgodne z Postanowieniem SN z 25.2.2009 r., (sygn. akt II CSK 489/08) i potwierdza dotychczasową praktykę w tym zakresie.
4. Uregulowanie kwestii związanych z dywidendą w braku uchwały wspólników na ten temat, tj. dnia dywidendy (według którego ustala się listę akcjonariuszy uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy) i terminu wypłaty dywidendy. Zgodnie z nowym art. 193 § 3 zd. 2 k. s. h., jeżeli uchwała zgromadzenia wspólników nie określa dnia dywidendy, dniem dywidendy jest dzień powzięcia uchwały o podziale zysku. Z kolei w myśl zmienionego art. 193 § 4 k. s. h., jeżeli zgromadzenie wspólników nie określi terminu wypłaty dywidendy jej wypłata powinna nastąpić niezwłocznie po dniu dywidendy. Dotychczas kwestia dnia dywidendy oraz terminu wypłaty dywidendy, w sytuacji braku uchwały wspólników w tym zakresie, wywoływała duże wątpliwości w praktyce.
5. Uregulowanie zwrotu zaliczki na dywidendę poprzez dodanie art. 195 § 11 k. s. h., zgodnie z którym w przypadku, gdy w danym roku obrotowym zaliczka na poczet przewidywanej dywidendy została wypłacona wspólnikom, a spółka odnotowała stratę albo osiągnęła zysk w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek, wspólnicy zwracają zaliczki w: 1) całości – w przypadku odnotowania straty, albo 2) części odpowiadającej wysokości przekraczającej zysk przypadający wspólnikowi za dany rok obrotowy – w przypadku osiągnięcia zysku w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek na poczet przewidywanej dywidendy.
   
   Kwestia ta była dotychczas nieuregulowana. Dotychczas konieczne było określanie zasad zwrotu zaliczki na dywidendę w umowie spółki, a w przypadku ich braku, odwołanie się do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.
6. Wprowadzenie możliwości odwołania zwołanego zgromadzenia wspólników poprzez dodanie art. 236 § 3, zgodnie z którym wspólnik lub wspólnicy, którzy zażądali zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników, mają wyłączne prawo jego odwołania.
7. Zaakcentowanie konieczności każdorazowego dołączenia pełnomocnictwa do reprezentowania wspólnika na zgromadzeniu wspólników do księgi protokołów.

Pakiet MSP wprowadza ponadto zmiany w Kodeksie spółek handlowych dotyczące spółek osobowych, m.in. poprzez:

1. Dodanie nowego art. 97 § 3 k. s. h., dotyczącego spółki partnerskiej, w której powołany został zarząd. Zgodnie z tym przepisem, członkiem zarządu jest zawsze co najmniej jeden partner, a jedynie dodatkowo może być nim także osoba trzecia. Rozwiązanie to jest spójne z istotą spółki partnerskiej, jako spółki zrzeszającej specjalistów i przez nich zarządzanej.
2. Zmiana art. 149 § 1 k. s. h. dotyczącego spółki komandytowo-akcyjnej, stanowiącego, że wypowiedzenie umowy spółki przez komplementariusza i jego wystąpienie ze spółki jest dopuszczalne. W chwili obecnej wystąpienie takie jest możliwe jedynie, gdy zezwala na to statut spółki.
   Wejście zmian w życie: 1 stycznia 2019 r.

RACHUNKOWOŚĆ

Ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (tzw. pakiet MSP)

1. Ustawa znacząco skraca obowiązkowy okres przechowywania zatwierdzonych rocznych sprawozdań finansowych przez jednostki obowiązane do ich sporządzania. Zgodnie z nową ustawą okres ten wyniesie co najmniej 5 lat, licząc od początku roku następującego po roku obrotowym, w którym nastąpiło ich zatwierdzenie.
2. Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 74 Ustawy o rachunkowości, zatwierdzone roczne sprawozdania podlegają trwałemu przechowywaniu.
3. Warto przypomnieć, że począwszy od 1 października 2018 r. sprawozdania finansowe sporządza się w postaci elektronicznej i opatruje kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP.
4. Zmieniony przepis art. 74 Ustawy o Rachunkowości ma mieć zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań finansowych sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się po dniu 31 grudnia 2018 r.

Wejście zmiany w życie: 1 stycznia 2019

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ

Ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych

Istotne zmiany w art. 19e ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym wprowadza uchwalona przez Sejm Ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych.

1. Zgodnie z nowym brzmieniem przepisu Zgłoszenie opatruje kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo podpisem zaufanym co najmniej jedna osoba fizyczna, której numer PESEL jest ujawniony w Rejestrze, wpisana jako uprawniona samodzielnie lub łącznie z innymi osobami do reprezentowania podmiotu, prokurent, syndyk, zarządca w postępowaniu restrukturyzacyjnym albo likwidator. Zmiana polega na rozszerzeniu katalogu składających dokumenty finansowe m.in. o prokurenta, adwokata, radcę prawnego i prawnika zagranicznego. Potwierdzono tym samym prawdziwość podnoszonego stanowiska, że składanie dokumentów finansowych w myśl znowelizowanej Ustawy o KRS stanowi wyjątek od ogólnych reguł reprezentacji przewidzianych m.in. w kodeksie spółek handlowych. Ten sam katalog podmiotów będzie mógł podpisać kopie składanych dokumentów finansowych.
2. Powyższa zmiana rozwiązuje problem, przed którym od marca 2018 r. stanęły podmioty z organami zarządzającymi składającymi się w całości z obcokrajowców. Podpisywanie i składanie kopii dokumentów finansowych możliwe było bowiem jedynie dla osób posiadających PESEL. Jednocześnie nie było możliwości podpisywania kopii i składania ich przez prokurenta, czy też profesjonalnego pełnomocnika.

Etap legislacyjny: Ustawa została przekazana prezydentowi do podpisu

Warto przypomnieć, że zgodnie z przepisami Ustawy o rachunkowości, które weszły w życie 1 października 2018 r., sprawozdanie finansowe sporządza się w postaci elektronicznej oraz opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. W przypadku jednostek wpisanych do rejestru przedsiębiorców KRS, sprawozdanie sporządza się w strukturze logicznej oraz formacie udostępnianych w Biuletynie Informacji Publicznej Ministra ds. finansów publicznych.

Wejście zmiany w życie: 1 stycznia 2019 r.