Prosta spółka akcyjna (PSA) jako trzeci typ spółki kapitałowej

Przeczytaj także: Przekształcenie prostej spółki akcyjnej w spółkę akcyjną lub spółkę z o.o. - jakie zasady?

Od 2017 roku prace nad projektem prowadził zespół ekspercki, przeprowadzono również wstępne konsultacje. Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii oświadczyło, że dotychczas przeprowadzone konsultacje pozwoliły na zachowanie wyjściowych założeń projektu, który przechodzi obecnie kolejny etap konsultacji celem zebrania uwag i opinii dot. koncepcji prostej spółki akcyjnej przed ostatecznym opracowaniem projektu i wpisaniem go do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. Ministerstwo dąży do tego, by projekt trafił przed Radę Ministrów z końcem czerwca 2018 roku.

W ramach projektu proponuje się uregulowanie nowego typu spółki kapitałowej (prostej spółki akcyjnej – PSA). Regulacja obejmuje aż 121 nowych przepisów w kodeksie spółek handlowych (art. 300¹ – art. 300¹²¹). Nowa spółka przybrała postać hybrydową, łączącą elementy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej. PSA nie posiada cech przesądzających o zakwalifikowaniu jej do tradycyjnych spółek kapitałowych – choćby poprzez brak oznaczenia kapitału zakładowego, czy zakazu zwrotu wkładów na rzecz jej wspólników w czasie trwania spółki. Brak kapitału zakładowego w tradycyjnej formie i wprowadzenie nowych dwóch rodzajów kapitałów, tj. zakładowego i akcyjnego, formułuje zupełnie nowy, nieznany dotąd w polskim prawie typ spółki.

Pomimo, iż w projekcie wskazuje się, że propozycje skierowane są do środowiska start-upów, a nowa spółka ma pozwolić lepiej wykorzystać kapitał ludzki niż klasyczna spółka kapitałowa, to należy zauważyć, że proponowana regulacja w żaden sposób nie zawęża możliwości zastosowania przepisów o prostej spółce akcyjnej do tak określonej grupy przedsiębiorców. Wprowadza również możliwość przekształcenia dotychczas istniejących tradycyjnych spółek w prostą spółkę akcyjną.

Projekt nowelizacji powołuje się również na potrzebę obniżenia wymogów kapitałowych dla nowej spółki. Koncepcja zakłada, że PSA mogłaby zostać założona z kapitałem początkowym 1 zł (obecny próg kapitałowy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością wynosi 5.000 zł), bez określania minimalnej wartości nominalnej praw udziałowych, a zmiana wysokości kapitału zakładowego nie będzie wymagać zmiany umowy spółki. Dodatkowo wkładem w prostej spółce akcyjnej ma być każdy wkład mający wartość majątkową, w tym świadczenie pracy i usług, co przesądzać ma o jej dostępności dla podmiotów, których działalność opiera się na innowacjach, dobrych pomysłach biznesowych, czy pracy i zaangażowaniu grupy ludzi, a termin maksymalny na wniesienie wkładów, to aż 3 lata od rejestracji spółki. Zaznaczyć jednak należy, że w projekcie nie przewidziano istnienia zależności pomiędzy wkładem a wyłączeniem odpowiedzialności akcjonariusza. Z kolei w zakresie konstruowania postanowień umowy spółki projekt przewiduje szeroką swobodę dla wspólników, którzy mogą dostosować umowę spółki do swoich potrzeb.

Proponowane rozwiązanie przewiduje istnienie w PSA akcji zdematerializowanych (niemających formy dokumentu) oraz dwa odrębne typy ich rejestracji. Pierwszy obejmuje rejestrację w depozycie papierów wartościowych zgodnie z przepisami ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, drugi to rejestracja w tzw. ewidencji akcji dematerializowanych prowadzonej przez m.in. notariuszy lub banki. Zbycie akcji następować ma w formie pisemnej lub elektronicznej. Nowością jest też to, że liczba akcji i pozycja akcjonariuszy nie musi wynikać z tego, kto i ile środków wniósł do spółki. Projekt przewiduje daleką liberalizację przy wnoszeniu wkładów do spółki, co jest uzasadnione naturą start-upu, nie przewiduje jednocześnie w odniesieniu do członków zarządu tej spółki, którymi prawdopodobnie zawsze będą jej akcjonariusze (inwentorzy), odpowiedzialności na wzór art. 299 KSH.

W prostej spółce akcyjnej nie przewiduje się istnienia obowiązkowego kapitału zakładowego, co oznaczać ma istnienie znacznie większej swobody niż w pozostałych spółkach kapitałowych. Łatwiejszemu dysponowaniu funduszami spółki będzie musiała towarzyszyć ochrona wierzycieli w PSA przewidziana poprzez zakaz wypłat dla akcjonariuszy, które prowadziłyby do niewypłacalności spółki, czy rezerwa z zysku na pokrycie przyszłych strat. Warto wskazać, że w obecnym stanie prawnym zakres uprawnień korporacyjnych akcjonariusza wyznaczany jest poprzez zestawienie nominalnej wartości posiadanych przez niego akcji do kwoty kapitału zakładowego.

Elastyczna ma być też struktura wewnętrzna spółki poprzez wprowadzenie możliwości wyboru pomiędzy monistycznym a dualistycznym systemem organów. System monistyczny, dostępny np. we Francji, pozwala na m.in. połączenie funkcji zarządu i rady nadzorczej w jednym organie (radzie dyrektorów), co służyć ma przyspieszeniu obiegu dokumentów i procesu decyzyjnego w spółce.

Projekt nowelizacji przewiduje również uproszczoną (przyspieszoną) likwidację prostej spółki akcyjnej możliwą w drodze uchwały zgromadzenia akcjonariuszy podjętej większością ¾ głosów, oddanych przy obecności akcjonariuszy reprezentujących co najmniej połowę ogólnej liczby akcji, która może przeznaczyć cały majątek spółki na rzecz jednego z akcjonariuszy, z obowiązkiem zaspokojenia pozostałych akcjonariuszy i wierzycieli (ostateczna możliwość przejęcia majątku przez jednego z akcjonariuszy będzie zależna od postanowienia wydanego przez sąd w tym zakresie). Jest to rozwiązanie o tyle ryzykowne, biorąc pod uwagę interesy wierzycieli PSA, że przejmującym długi będzie zazwyczaj akcjonariusz bez majątku, od którego nie da się niczego wyegzekwować. Mimo, iż przewidziano w projekcie sprzeciw wierzycieli (art. 300¹¹⁹ § 4 Projektu) i następczą drogę sądową (art. 300¹¹⁹ § 6-7 Projektu), to wobec działania tej instytucji ex lege, bez wymogu zgody osób trzecich na jej skuteczność, przewidziana ochrona nie zabezpieczy należycie interesów wierzycieli spółki.

Autorzy projektu podkreślają wartość potencjału start-upów w Polsce. Tworzona prosta spółka akcyjna ma pomóc go jeszcze lepiej zagospodarować m.in. poprzez umożliwienie korzystania z narzędzi elektronicznych, niskie koszty obsługi PSA oraz uproszczenie formalności, co w ostateczności ma połączyć w nowej spółce zalety spółki akcyjnej i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Propozycje złożone w przedmiotowym projekcie nowelizacji spotkały się ze znaczną krytyką ze strony środowisk akademickich, zwłaszcza z uwagi na okoliczność, iż proponowane regulacje będą wywoływać wątpliwości dotyczące przepisów obowiązujących dla pozostałych dwóch typów spółek kapitałowych, a tym samym pogorszać bezpieczeństwo obrotu i zwiększać ryzyko pokrzywdzenia wierzycieli.