Czas pracy kierowcy: kary za odpoczynek są legalne

Przeczytaj także: 8 najczęstszych pytań o czas pracy kierowcy

Warto przeanalizować jaka jest podstawa prawna wprowadzania takiego zakazu, a co za tym idzie nakładania kar za jego naruszenie w krajach członkowskich. Rządy belgijski, francuski i niemiecki stoją na stanowisku, że do państw należących do Unii Europejskiej należy ustanawianie właściwych kar z tytułu naruszenia rozporządzenia (WE) nr 561/2006¹ zaś brak możliwości odbywania 45-godzinnego odpoczynku w kabinie samochodu ciężarowego wynika z treści art. 8 ust. 8 Rozporządzenia 561/2006. Według przedstawicieli niektórych państw w treści Rozporządzenia 561/2006 nie ma wyraźnych przepisów w tym zakresie.

Sprawa belgijska

W grudniu Trybunał Sprawiedliwości zajął się wykładnią art. 8 ust. 6 i 8 Rozporządzenia nr 561/2006 i w dniu 20 grudnia 2017 roku wydał wyrok w sprawie C-102/16² mającej za przedmiot wniosek o wydanie (na podstawie art. 267 TFUE) orzeczenia w trybie prejudycjalnym w postępowaniu Vaditrans BVBA przeciwko Belgishe Staat (państwo belgijskie). Wykładni należy dokonywać w taki sposób, że kierowca nie może spędzać w pojeździe regularnych tygodniowych okresów odpoczynku³.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym został złożony w ramach sporu pomiędzy Vaditrans BVBA a Belgische Staat. Dotyczył on stwierdzenia nieważności dekretu królewskiego zmieniającego dekret królewski z dnia 19 lipca 2000 roku w sprawie zapłaty i zdeponowania kwoty pieniężnej przy stwierdzeniu określonych naruszeń w transporcie osób i towarów w ruchu drogowym z dnia 19 kwietnia 2014 roku. Przepisy przewidywały między innymi nałożenie kary w wysokości 1800 euro na kierowców samochodów ciężarowych, którzy spędzają obowiązkowy tygodniowy okres odpoczynku w pojeździe, a nie poza nim.

2 razy odpoczynek

Zgodnie z treścią art. 8 ust. 6 Rozporządzenia nr 561/2006 w ciągu dwóch kolejnych tygodni kierowca wykorzystuje co najmniej:

• dwa regularne tygodniowe okresy odpoczynku
  lub
• jeden regularny tygodniowy okres odpoczynku i jeden skrócony tygodniowy okres odpoczynku trwający co najmniej 24 godziny. Skrócenie to należy jednak skompensować równoważnym odpoczynkiem wykorzystanym jednorazowo przed końcem trzeciego tygodnia następującego po danym tygodniu.

Tygodniowy okres odpoczynku rozpoczyna się nie później niż po zakończeniu sześciu okresów 24-godzinnych licząc od końca poprzedniego tygodniowego okresu odpoczynku.

Zatem kierowca w ciągu dwóch kolejnych tygodni wykorzystuje co najmniej dwa regularne tygodniowe okresy odpoczynku lub jeden regularny tygodniowy okres odpoczynku i jeden skrócony tygodniowy okres odpoczynku, w którym muszą zostać spełnione określone warunki.
Jeżeli kierowca dokona takiego wyboru, dzienne okresy odpoczynku i skrócone tygodniowe okresy odpoczynku poza bazą można spędzać w pojeździe, o ile posiada on odpowiednie miejsce do spania dla każdego prowadzącego ciągnik siodłowy i pojazd znajduje się na postoju (art. 8 ust. 8 Rozporządzenia).

Regularne i skrócone wolne

W powyższym przepisie mowa o dziennych okresach odpoczynku oraz skróconych tygodniowych okresach odpoczynku. Przez „dzienny okres odpoczynku" należy rozumieć dzienny okres, w którym kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem i obejmuje swym zakresem:

• „Regularny dzienny okres odpoczynku" - oznacza nieprzerwany odpoczynek trwający co najmniej 11 godzin. Alternatywnie, regularny dzienny okres odpoczynku można wykorzystać w dwóch częściach, z których pierwsza musi nieprzerwanie trwać co najmniej 3 godziny a druga co najmniej 9 godzin, lub
• "Skrócony dzienny okres odpoczynku", który oznacza nieprzerwany odpoczynek trwający co najmniej 9 godzin, ale krócej niż 11 godzin⁴

Natomiast w myśl Rozporządzenia nr 561/2006 "tygodniowy okres odpoczynku" oznacza tygodniowy okres, w którym kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem i obejmuje:

• "Regularny tygodniowy okres odpoczynku", który oznacza odpoczynek trwający co najmniej 45 godzin, lub
• "Skrócony tygodniowy okres odpoczynku" - odpoczynek trwający krócej niż 45 godziny, który można, na warunkach ustalonych w art. 8 ust. 6, skrócić do nie mniej niż 24 kolejnych godzin ⁵

Geneza art. 8 ust. 8 Rozporządzenia nr 561/2006

Początkowo zagadnienie odpoczynku kierowców regulowało rozporządzenie Rady (EWG) nr 543/69⁶ . W art. 11 ust. 5 stanowiło ono, że dzienny okres odpoczynku wykorzystywany jest poza pojazdem. Jeśli jednak pojazd posiada miejsce do spania, wówczas okres odpoczynku może być wykorzystany na tym miejscu do spania podczas postoju pojazdu”. Rozporządzenie zostało uchylone z dniem 29 września 1986 roku i zastąpione rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 ⁷.

Następnie rozpoczęto prace nad Rozporządzeniem nr 561/2006. Pierwotnie w jego projekcie wprowadzono regulację, w myśl której „Dzienne i tygodniowe okresy odpoczynku mogą być wykorzystywane w pojeździe, jeśli jest on wyposażony w odpowiednie miejsce do spania dla każdego kierowcy i znajduje się na postoju”, jednakże Komitet Ekonomiczno-Społeczny stwierdził w swej opinii, iż „byłoby wskazane, aby tygodniowy okres odpoczynku spędzany był poza pojazdem”⁸.

W pierwszym czytaniu Parlament Europejski skreślił wyrazy odnoszące się do tygodniowych okresów odpoczynku w tym przepisie⁹, wskazując w uzasadnieniu, że: „W pojeździe na postoju mogą być spędzane dzienne okresy odpoczynku, lecz nie tygodniowe okresy odpoczynku. Pozwolenie na spędzanie tygodniowych okresów odpoczynku w taki sposób stanowiłoby pogorszenie w porównaniu z obecnie obowiązującym rozporządzeniem, przy czym byłoby nieodpowiednie dla zachowania przez kierowcę higieny i dobrego samopoczucia” ¹⁰.

Komisja przyjęła, że tylko skrócony tygodniowy okres odpoczynku wykorzystywany poza bazą mógłby być spędzany w pojeździe. We wspólnym stanowisku Rada podzieliła powyższy pogląd: „w pojeździe można wykorzystać jedynie skrócone tygodniowe okresy odpoczynku”¹¹ . Parlament Europejski w drugim czytaniu ponownie zmienił przepis w ten sposób, że była w nim mowa tylko o dziennych okresach odpoczynku: „Skreśla się możliwość spędzania przez kierowcę skróconych tygodniowych okresów odpoczynku w pojeździe”¹² . Finalnie we wspólnym tekście zaaprobowanym przez Komitet Pojednawczy zostało przyjęte obecne brzmienie art. 8 ust. 8 rozporządzenia nr 561/2006 ¹³.

Stanowisko Rzecznika Generalnego

W opinii z dnia 2 lutego 2017 roku, rzecznik generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej Evgeniego Tancheva ¹⁴ uznał, że art. 8 ust. 6 i 8 rozporządzenia nr 561/2006 należy interpretować w ten sposób, że regularnych tygodniowych okresów odpoczynku w rozumieniu art. 8 ust. 6 nie wolno kierowcy spędzać w pojeździe. Ponadto brak jest podstaw do kwestionowania możliwości nakładania przez państwa kar za naruszenie tego zakazu.

Uzasadnienie Trybunału Sprawiedliwości

W uzasadnieniu swojego wyroku Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że zakaz odbywania 45-godzinnego odpoczynku w kabinie samochodu ciężarowego wynika wprost z treści art. 8 ust. 8 Rozporządzenia nr 561/2006, genezy tego przepisu oraz z celu Rozporządzenia nr 561/2006. Według składu orzekającego, zakaz wynika w sposób oczywisty z brzmienia art. 8 ust. 6 akapit pierwszy tego rozporządzenia, w którym mowa jest zarówno o regularnym, jak i skróconym tygodniowym okresie odpoczynku ¹⁵. Skoro zatem w art. 8 ust. 8 Rozporządzenia nr 561/2006 mowa jest wyraźnie o dziennych okresach odpoczynku i skróconych tygodniowych okresach odpoczynku, to sugeruje to, że regularnych tygodniowych okresów odpoczynku kierowcy nie wolno spędzać w pojeździe. Za taką interpretacja przepisu, w ocenie Trybunału Sprawiedliwości przemawiania w szczególności fakt, iż gdyby prawodawca Unii zamierzał objęć zakresem art. 8 ust. 8 tego rozporządzenia jednocześnie regularne tygodniowe okresy odpoczynku i skrócone tygodniowe okresy odpoczynku, mógł równie dobrze poprzestać na użyciu wyrażenia „tygodniowe okresy odpoczynku”, aby objąć jego zakresem oba jego rodzaje. Ponadto, gdyby dozwolone było odbywanie wszystkich okresów odpoczynku w kabinie samochodu ciężarowego, rozróżnienie przeprowadzone w art. 8 ust. 8 Rozporządzenia nr 561/2006 pozbawione byłoby racji bytu, a przepis ten traciłby w ten sposób swą skuteczność.

W ocenie Trybunału Sprawiedliwości powyższa wykładnia art. 8 ust. 8 Rozporządzenia nr 561/2006 znajduje potwierdzenie również w genezie tego przepisu. A geneza, zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości również może być użyteczna przy ustalaniu zamiaru prawodawcy Unii leżącego u podstaw regulacji, tym samym potwierdzając dokonaną wykładnię ¹⁶. Ma to w szczególności znaczenie, gdy została wprowadzona zmiana w rozpatrywanym przepisie prawa Unii w trakcie procesu decyzyjnego, z którego można wnosić o zamiarze prawodawcy Wspólnoty. Z odrzucenia pierwotnego wniosku Komisji stanowiącego, że „dzienne i tygodniowe okresy odpoczynku mogą być wykorzystywane w pojeździe” oraz z uzgodnienia włączenia tylko dziennych okresów odpoczynku i skróconych tygodniowych okresów odpoczynku poza bazą można wnosić, że prawodawca Unii zamierzał wyłączyć regularne tygodniowe okresy odpoczynku z zakresu stosowania art. 8 ust. 8 Rozporządzenia nr 561/2006. Zatem geneza art. 8 ust. 8 Rozporządzenia nr 561/2006 stanowi mocny dowód na okoliczność, że prawodawca UE zamierzał wyłączyć regularne tygodniowe okresy odpoczynku z zakresu tego przepisu.

Za przyjęciem powyższej interpretacji przemawia również cel Rozporządzenia nr 561/2006, a w szczególności cel art. 8 ust. 8, którym jest poprawa warunków pracy pracowników sektora transportu drogowego, ogólna poprawa bezpieczeństwa drogowego oraz ujednolicenie warunków konkurencji w odniesieniu do sektora transportu drogowego.¹⁷