Przedawnienie roszczeń alimentacyjnych dzieci względem rodziców

Przeczytaj także: Jak odzyskać zaległe alimenty?

Regułą jest, iż roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem lat trzech od dnia ich wymagalności (art. 137 § 1 k.r.o.). Po upływie tego terminu ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie alimentacyjne, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że sam zrzeknie się skorzystania tego prawa. Podobnie sytuacja przestawia się w przypadku roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu. Zgodnie bowiem z art. 125 § 1 kc roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu. Roszczenie o świadczenia alimentacyjne należy niewątpliwie do roszczeń o świadczenie okresowe, stąd też w ich przypadku zawsze zastosowanie znajdzie 3 letni termin przedawnienia.

Przedawnienie roszczeń ma niebagatelne znaczenie, tym bardziej w dzisiejszych czasach, gdzie jak wynika z danych zgłoszonych do BIG InfoMonitor prawie 10,5 mld złotych wyniosły na koniec kwietnia 2017 roku długi alimentacyjne Polaków. Kwota ta przyrasta obecnie o około 100 mln złotych miesięcznie, a w rejestrze widnieje już blisko 302.000 osób z zaległościami alimentacyjnymi. Nawet groźba utraty prawa jazdy, czy też możliwość wpisania zobowiązanego do rejestru Biura Informacji Gospodarczej, nie mobilizuje do spełniania swojego obowiązku. Osoby sprawujące osobistą pieczę nad dzieckiem często nie mają siły walczyć o każdą złotówkę należną dziecku i nie podejmują w porę działań na drodze prawnej, doprowadzając tym samym do przedawnienia roszczeń o świadczenia alimentacyjne, pozbawiając w ten sposób dziecko należnych mu środków utrzymania i wychowania.

Termin przedawnienia roszczeń o świadczenia alimentacyjne wynosi 3 lata. Należy jednak pamiętać, iż zgodnie z art. 121 k.c. bieg przedawnienia roszczenia o świadczenia alimentacyjne nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom przez czas trwania władzy rodzicielskiej. Władza rodzicielska trwa zaś aż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości (art. 92 kro) i co do zasady przysługuje obojgu rodzicom. Wyjątkiem od powyższej reguły jest pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej, co może nastąpić w wyjątkowych sytuacjach, na mocy orzeczenia sądu. Wskazać należy, iż w uchwale z dnia 25 listopada 1968 r. (sygn. akt III CZP 65/68) Sąd Najwyższy wskazał, iż „Przepis art. 121 pkt 1 k.c., w myśl którego w czasie trwania władzy rodzicielskiej bieg przedawnienia co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom, nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, ma zastosowanie także do roszczeń alimentacyjnych. Przedawnienie co do wymienionych roszczeń biegnie nie tylko wtedy, gdy władza rodzicielska nie przysługuje obojgu rodzicom, lecz także wówczas, gdy władza ta nie przysługuje tylko temu z nich, od którego dziecko dochodzi alimentów”.

Oznacza to, iż roszczenia dziecka z tytułu alimentów względem rodzica nie pozbawionego władzy rodzicielskiej przedawnią się nie z upływem lat trzech od daty wymagalności danego świadczenia, ale dopiero w dniu 21. urodzin dziecka (uwagi: do 18. roku życia bieg przedawnienia nie rozpoczyna się; rozpoczyna się dopiero z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletności; oznacza to, iż z chwilą osiągnięcia pełnoletności pozostają 3 latach na podjęcie działań prawnych celem dochodzenia kwoty zaległych alimentów). Ponadto, bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do roszczeń, które z powodu siły wyższej nie mogą zostać dochodzone przez uprawnionego przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody. Są to jednak sytuację marginalne, stosunkowo rzadko spotykane w praktyce.

Aby nie dopuścić do upływu terminu przedawnienia roszczeń, co wiązać się może z brakiem możliwości ich skutecznego egzekwowania, należy podjąć stosowne działania, które pozwolą na przerwanie biegu terminu przedawnienia. Nadmienić w tym miejscu warto, iż jest to o tyle istotne, że w myśl art. 124 § 1 k.c. po każdym przerwaniu biegu przedawnienia termin ten rozpoczyna się na nowo, więc może dojść do takiej sytuacji, że roszczenie alimentacyjne przez długie lata nadal będzie wymagalne.

Przerwanie biegu terminu przedawnienia, zgodnie z art. 123 k.c., powodują:

1. każda czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwzięta bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
2. uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie alimentacyjne przysługuje;
3. wszczęcie mediacji.

W przypadku roszczeń o świadczenia alimentacyjne stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu realnie w grę wchodzą jedynie wszczęcie i przeprowadzenie komorniczego postępowania egzekucyjnego oraz uznanie roszczenia przez osobę zobowiązaną do alimentów. W tym ostatnim przypadku należy wskazać, że do uznania roszczenia ze skutkiem w postaci przerwania biegu przedawnienia może dojść przez każde zachowanie się zobowiązanego, które - nawet jeżeli nie wyraża zamiaru wywołania tego skutku - dowodzi świadomości zobowiązanego istnienia roszczenia i uzasadnia przekonanie uprawnionego, że zobowiązany uczyni zadość roszczeniu (tak: wyrok SN z dnia 9 maja 2013 r., II CSK 602/12, OSNC-ZD 2014, nr 2, poz. 27). Ponadto, nawet zwrócenie się przez dłużnika alimentacyjnego do wierzyciela o rozłożenie należności głównej na raty i zwolnienie z obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie może stanowić uznanie roszczenia, o którym mowa w art. 123 § 1 pkt 2 k.c., również wówczas, gdy proponowane porozumienie między stronami nie doszło do skutku (tak: wyrok SN z dnia 19 września 2002 r., II CKN 1312/00, OSNC 2003, nr 12, poz. 168).

Uprawnieni, którzy korzystają ze świadczeń z funduszu alimentacyjnego są w kontekście przedawnienia roszczeń w najlepszej sytuacji, gdyż w tym przypadku to podmioty wypłacające świadczenia (urzędy gmin lub ośrodki pomocy społecznej) zobowiązane są do podejmowania działań prawnych celem dochodzenia należnych kwot od dłużnika alimentacyjnego. To one bowiem dochodzą niejako zwrotnie od dłużnika alimentacyjnego kwot, które za niego zapłaciły. Jednostki te mają więc za zadanie ustalić, czy osoba zalegająca z alimentami pracuje, a co za tym idzie, czy istnieje możliwość zajęcia na poczet alimentów osiąganego przez nią wynagrodzenia za pracę. W przypadku długotrwałego ukrywania majątku istnieje również możliwość skierowania do prokuratury zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia, co ostatecznie może doprowadzić do skazania dłużnika na karę pozbawienia wolności. Osoby korzystające ze świadczeń z funduszu alimentacyjnego same nie muszą zatem wykazywać jakiejkolwiek aktywności, dążącej do przerwania biegu przedawnienia roszczeń alimentacyjnych.

Podsumowując, na dochodzenie od rodzica roszczeń alimentacyjnych zasądzonych prawomocnym wyrokiem sądu, za okres sprzed osiągnięcia pełnoletności, osoba uprawniona ma czas do ukończenia 21 roku życia. Po tym okresie roszczenie to, w braku przedsięwzięcia stosownych kroków, ulega przedawnieniu.