Egzekucja komornicza uproszczona. Co się zmieniło?

Przeczytaj także: Ograniczenia w egzekucji komorniczej przeciwko rolnikowi

Komornik sam wybierze najbardziej skuteczny sposób egzekucji

Jednym z problemów, które wynikały z obowiązujących dotychczas przepisów, był istniejący po stronie wierzyciela obowiązek podania we wniosku do komornika sposobu egzekucji, który miałby zostać zastosowany (egzekucja z rachunku bankowego, ruchomości, wierzytelności itd.). W praktyce takie rozwiązanie rodziło niejednokrotnie komplikacje. O ile wierzyciel nie wskazał konkretnego majątku dłużnika, komornik dysponując wiedzą o takowym, nie mógł skierować do niego egzekucji (nie dysponował bowiem stosownym wnioskiem dłużnika). Z tego powodu powstawała konieczność każdorazowego zawiadamiania wierzyciela przez komornika o istnieniu takiego majątku po to tylko, aby wierzyciel złożył formalny wniosek w tym zakresie.

Zgodnie z nowymi regulacjami, w treści wniosku o wszczęcie egzekucji wierzyciel nie jest już w ogóle zobligowany do wskazywania sposobów egzekucji. Komornik będzie natomiast uprawniony do skierowania z urzędu egzekucji do wszystkich składników majątku dłużnika za wyjątkiem nieruchomości (w tym zakresie wymagany będzie nadal odrębny wniosek wierzyciela).

Sprawniejsza egzekucja – dalsza informatyzacja postępowania

Istotną zmianą usprawniającą proces egzekucji jest jego postępująca informatyzacja. Już wcześniej wierzyciel, o ile posiadał prawomocny nakaz zapłaty wydany w elektronicznym postępowaniu upominawczym (EPU), miał możliwość złożenia elektronicznego wniosku o wszczęcie egzekucji. Dalsza korespondencja pomiędzy komornikiem a wierzycielem odbywała się jednak w formie tradycyjnej (papierowej). Powodowało to zwykle opóźnienia oraz generowało dodatkowe koszty.

Aktualnie możliwe jest składanie również innych pism w formie elektronicznej (np. wniosków i oświadczeń). Należy jednak pamiętać, że po wyborze przez wierzyciela elektronicznej formy komunikacji dla danego postępowania egzekucyjnego, staje się ona wyłączną formą przekazywania informacji. Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami, doręczenia w drodze elektronicznej dokonywane będą także na linii komornicy-organy podatkowe, a także komornicy-administracyjne organy egzekucyjne.

Licytacja elektroniczna

Proces informatyzacji nie kończy się jednak na samej komunikacji. Ustawodawca wprowadził również możliwość prowadzenia tzw. licytacji elektronicznej ruchomości dłużnika. Licytacja taka odbywa się na wniosek wierzyciela i jest dopuszczalna wówczas, gdy zajęte ruchomości przekazane zostaną pod dozór innej osobie niż dłużnik. W celu jej przeprowadzenia niezbędne jest wykorzystanie specjalnego systemu teleinformatycznego, do którego zainteresowani będą mieć zapewniony dostęp w każdym Sądzie Rejonowym. Obwieszczenie o licytacji dokonywane będzie przez komornika również za pośrednictwem wspomnianego systemu, podobnie jak udzielenie przybicia licytantowi, który zaofiarował najwyższą cenę. Osoba taka zobowiązana będzie do uiszczenia ceny, przelewem bankowym lub gotówką, do godziny 15.00 dnia następnego po dniu, w którym uzyskała zawiadomienie o udzieleniu przybicia.

Kolejną istotną nowością jest składanie przez komornika w drodze elektronicznej wniosku do banku o zajęcie rachunku bankowego dłużnika. Dzięki temu możliwe jest znaczne skrócenie czasu na zablokowanie rachunku dłużnika, w stosunku do uprzednio stosowanej komunikacji z wykorzystaniem przesyłek pocztowych. W rezultacie, możliwe jest znaczne ograniczenie występujących wcześniej sytuacji, kiedy to dłużnik wypłacał środki pieniężne z rachunku, gdy tylko dowiedział się o wszczęciu postępowania egzekucyjnego.

Ograniczenie możliwości skarżenia czynności komorników

Do czasu wejścia w życie nowych przepisów, egzekucja mogła być nadmiernie wydłużana również ze względu na okoliczność, że praktycznie każda czynność komornika (postanowienie, zarządzenie) podlegała zaskarżeniu za pomocą tzw. skargi na czynność komornika. W praktyce nagminne było nadużywanie tej instytucji przez dłużników, którzy skarżyli praktycznie wszystkie czynności komornika, blokując w ten sposób całe postępowanie.

Obecne regulacje ograniczają możliwość składania skarg, nie wszystkie bowiem działania komornika podlegają zaskarżeniu. Wyłączenia dotyczą w szczególności zawiadomień o planowanym terminie czynności oraz zarządzeń o wezwaniu do usunięcia braków pisma – w tym zakresie skargi są już niedopuszczalne. Ponadto, obecnie skarga kierowana jest bezpośrednio do samego komornika, a nie jak uprzednio do Sądu Rejonowego. O ile komornik uzna jej zasadność to uwzględnia skargę (zwykle uchyla lub zmienia wydane postanowienie) i kończy tym samym postępowanie skargowe. Przekazanie skargi do rozstrzygnięcia Sądowi Rejonowemu następuje zatem jedynie wówczas, gdy komornik sam jej nie uwzględni.

Uproszczenie postępowania w przypadku zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej

Modyfikacji – i to istotnej – uległy przepisy dotyczące rozstrzygania zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej. W obowiązującym uprzednio stanie prawnym, w przypadku skierowania egzekucji do danego majątku dłużnika (np. do ruchomości) równocześnie przez komornika sądowego oraz administracyjny organ egzekucyjny, akta obu spraw egzekucyjnych przekazywane były do Sądu Rejonowego. Sąd ten rozstrzygał zaistniały zbieg, tj. ustalał, który z tych organów ma dalej łącznie prowadzić egzekucję. Powyższy tryb skutkował przewlekłością postępowań oraz niepotrzebnie absorbował pracę sądów. Obecnie wprowadzona została prosta zasada, zgodnie z którą w przypadku zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej, jej dalsze prowadzenie należeć będzie do tego organu egzekucyjnego, który jako pierwszy dokonał zajęcia danego majątku. O ile, nie dałoby się ustalić takiego pierwszeństwa, dalsze prowadzenie egzekucji spoczywać będzie na organie, który prowadzi egzekucję wyższej należności. Dzięki temu nie będzie dochodziło do wstrzymania egzekucji.

Poprawa efektywności egzekucji

Opisane powyżej zmiany i uproszczenia procedury egzekucyjnej ocenić należy pozytywnie. Powinny one spowodować skrócenie postępowań egzekucyjnych oraz zwiększenie ich skuteczności. Pokreślić należy, że niektóre z proponowanych rozwiązań (rozpoznawanie skarg na czynności komorników, rozstrzyganie zbiegów egzekucji) mają bardzo daleko idący, wręcz przełomowy charakter. Cieszy, że ustawodawca widząc mankamenty obecnej sytuacji, wyszedł naprzeciw oczekiwaniom praktyków i wprowadził klika gruntowych modyfikacji. Dokonana nowelizacja przepisów, zwłaszcza w zakresie odformalizowania poszczególnych procedur informatyzacji postępowania, powinna sprzyjać poprawie efektywności egzekucji jako takiej.