Arbitraż w transporcie – czy jest możliwy?

Przeczytaj także: Siła wyższa w polskim prawie przewozowym

Czym jest sądownictwo polubowne?

Jednym z alternatywnych form rozwiązywania sporów w obrocie gospodarczym jest arbitraż. Polega on rozstrzyganiu sporów prawnych przez instytucje prywatne, tj. niepaństwowe. Najczęściej spory rozstrzygane są przez tzw. sądy stałe, które tworzone są przy już istniejących i uznanych instytucjach jak np. przy izbach gospodarczych. Na żądanie stron i w celu rozstrzygnięcia określonego przez nich sporu mogą również powstawać tzw. sądy ad hoc. Przestają one działać wraz z rozpatrzeniem sprawy przedstawionej przez strony konfliktu.

Zalety sądownictwa arbitrażowego

Arbitraż staje się coraz popularniejszą formą rozwiązywania konfliktów, jakie powstają w trakcie prowadzenia biznesu. Jak wskazują dane podane przez Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie, w 2015 r. rozpatrzył on ok. 300 spraw, a łączna wartość sporów rozpatrzonych w tym okresie wyniosła ok. 500 mln zł. Można zatem wskazać na główne zalety tego rozwiązania, do których zaliczymy m.in:

• Szybkość i tajność postępowania;
• Uproszenia w prowadzeniu postępowania;
• Możliwość wyboru odpowiedniego arbitra przez strony skonfliktowane;
• Niższe koszty przeprowadzenia postępowania arbitrażowego w porównaniu do kosztów prowadzenia postępowania przed sądem powszechnym.

Arbitraż na gruncie prawa przewozowego

Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o prawie przewozowym nie reguluje wprost, jaki sąd jest właściwy do rozstrzygnięcia sporu powstałego między stronami umowy. W tej sytuacji adekwatnym jest stosowanie przepisów Kodeksu Postępowania Cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r., który umożliwia rozpatrzenie sprawy cywilnej przed sądem polubownym. W tym celu jednak wymagane jest złożenie zgodnego oświadczenia stron pozostających w sporze, które zgodzą się na taką formę rozwiązania ich sprawy. Zgoda ta musi zostać wyrażona pisemnie. Może ona przybrać formę tzw. klauzuli arbitrażowej. Wówczas do treści zawieranej umowy wprowadza się zapis skutkujący rozstrzyganiem przyszłych sporów właśnie przed sądem polubownym. Inną możliwością jest zawarcie osobnej umowy przez strony, które określą w jej treści, jaka sprawa będzie podlegała rozstrzygnięciu przez sąd arbitrażowy.

Arbitraż w świetle Konwencji CMR

Konwencja CMR w swoich przepisach w jasny sposób określa, jaki sąd jest właściwy do rozstrzygania sprawy o przewóz międzynarodowy. Zgodnie z art. 31 we wszystkich sporach, które wynikają z przewozów podlegających Konwencji, powód może wnosić sprawę do sądów umawiających się krajów, określonych przez strony w drodze wspólnego porozumienia, a ponadto do sądów kraju, na którego obszarze:

• pozwany ma stałe miejsce zamieszkania, główną siedzibę lub filię albo agencję, za której pośrednictwem zawarto umowę o przewóz, albo
• znajduje się miejsce przejęcia towaru do przewozu lub miejsce jego dostawy,

i nie może wnosić sprawy do innych sądów.

Nie przekreśla ona jednak możliwości zastosowania postępowania polubownego w sprawach podlegających Konwencji CMR. Zgodnie bowiem z art. 33 Konwencji umowa przewozu może zawierać klauzulę przyznającą właściwość trybunałowi arbitrażowemu pod warunkiem, aby klauzula ta przewidywała, że trybunał arbitrażowy stosować będzie niniejszą Konwencję.

Podsumowanie

Arbitraż w transporcie jest zatem możliwy bez względu czy dotyczy on przewozu krajowego czy zagranicznego. Ta forma alternatywnego sposobu rozstrzygania sporu staje się coraz popularniejsza również i w Polsce. Warto jednak przed wyborem tej formy rozwiązywania konfliktów przeanalizować wszystkie za i przeciw tej formy zwłaszcza w kontekście przyszłych sporów, ponieważ wartym wskazania jest fakt, że postępowanie arbitrażowe co do zasady jest jednoinstancyjne, zatem nie przysługuje od niej żadna forma odwołania.