Swoboda zrzeszania się w związki zawodowe

Przeczytaj także: Rozwiązywanie sporów zbiorowych: projekt zmian budzi kontrowersje

Strony sporu zbiorowego

• Pracodawca czy też organizacje pracodawców
• pracownicy, których prawa i interesy są reprezentowane przez związki zawodowe

Jeżeli nie ma związków nie można prowadzić legalnego sporu zbiorowego tzw. zasada związkowej wyłączności sporu zbiorowego. Jeżeli w zakładzie działa kilka związków zawodowych mogą one utworzyć wspólną reprezentację związkową dla prowadzenia sporu zbiorowego, bądź prowadzić spór zbiorowy niezależnie. Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych zmierza do ograniczenia udziału organizacji państwowych w rozstrzyganiu sporów zbiorowych - powoduje to ograniczenie przedmiotu sporu zbiorowego tzn. że nie dopuszczalny jest spór z organizacją władzy administracji państwowej czy samorządu terytorialnego o wydanie lub zmianę ustawy czy innego aktu - co należy do uprawnień związków zawodowych, nawet gdyby przedmiotem spornych aktów prawnych były warunki płac i pracy.

Rozwiązanie sporu zbiorowego

Procedurze zmierzającej do rozwiązania sporu zbiorowego przyświecają cele :

• doprowadzenie stron do osiągnięcia porozumienia
• ograniczenie akcji strajkowej

Spór zbiorowy istnieje od dnia wystąpienia przez związki zawodowe do pracodawcy z żądaniami w sprawach objętych przedmiotem sporu - jeżeli pracodawca nie uwzględni ich w okresie 3 dni, ma obowiązek niezwłocznego podjęcia rokowań w celu rozwiązania sporu zbiorowego w drodze porozumienia.

Etapy rozwiązywania sporu zbiorowego:

1. Rokowania - pracodawca ma obowiązek zawiadomić o powstaniu sporu zbiorowego właściwego inspektora pracy (nie uczestniczy on w sporze zbiorowym). Odmowa przez pracodawcę prowadzenia rokowań stanowi naruszenie prawa i może być podstawą ogłoszenia strajku, a także zagrożenia grzywną nałożoną na pracodawcę. Rokowania kończą się podpisaniem przez strony porozumienia, które oznacza zakończenie sporu zbiorowego i ma charakter źródła prawa o randze równej (zbiorowy układ pracy). W razie nie osiągnięcia porozumienia strony są obowiązane sporządzić protokół rozbieżności ze wskazówkami ich stanowisk - jest to niezbędne do przejścia w drugi etap.
2. Mediacje - jeżeli strona, która wszczęła spór podtrzymuje żądania, spór jest prowadzony przez strony z udziałem ustalonego wspólnie mediatora - osoby bezstronnej, jeżeli strony nie porozumieją się w ciągu 5 dni co do jego wyboru to na wniosek jednej ze stron mediatora wyznacza Minister Pracy i Polityki Socjalnej. Mediacja ma pomóc stronom w osiągnięciu porozumienia - jeżeli jednak do tego nie dojdzie i związek zawodowy chce kontynuować spór - strony ponownie sporządzą protokół rozbieżności - tym razem z udziałem mediatora
3. Arbitraż - polega na tym, że związek zawodowy może poddać spór specjalnej organizacji, która nazywa się kolegium arbitrażu społecznego przy sądzie wojewódzkim (spór zakładowy) lub przy Sądzie Najwyższym (jeżeli to spór wielozakładowy). W skład kolegium wchodzi przewodniczący wyznaczony spośród sędziów przez prezesa sądu oraz 6 członków wyznaczonych po 3 przez każdą ze stron. Orzeczenie kolegium zapada większością głosów i jeżeli strony nie postanowią inaczej - wiąże strony.

Przepisy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych służą ograniczaniu akcji strajkowej - dzień strajku nie może przypadać przed upływem 14 dni od dnia zgłoszenia sporu. W trakcie postępowania mediacyjnego można zorganizować jednorazowo i na czas nie dłuższy niż 2 godziny - strajk ostrzegawczy.