Zatrudnienie cudzoziemca w Polsce: jak to zrobić dobrze?

Przeczytaj także: Zatrudnienie cudzoziemca według nowych zasad

Przyczynia się do tego skomplikowane ustawodawstwo polskie w tym obszarze. Co więcej, kary za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących legalnego zatrudnienia cudzoziemców są dość surowe – od finansowych aż do odpowiedzialności karnej Wydaje się, że z tych właśnie powodów polskie podmioty starają się wręcz unikać zatrudnienia cudzoziemców w swoich zakładach. Przez to jednak nie wykorzystują możliwości, jakie daje swobodny przepływ siły roboczej.

W rzeczywistości jednak nie taki diabeł straszny jak go malują.

Kto jest cudzoziemcem

Zgodnie z prawem polskim, za cudzoziemca uznawana jest każda osoba, która nie posiada obywatelstwa polskiego. W praktyce, trzeba rozróżniać zatrudnienie cudzoziemców - obywateli państw UE/EOG i Szwajcarii oraz obywateli z innych krajów.

Zgodnie z art. 21 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), który wszedł w życie w 2009 r. w ramach Traktatu z Lizbony, każdy obywatel Unii Europejskiej ma prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich, z zastrzeżeniem warunków ustanowionych prawem UE. Do podstawowych praw obywateli Unii należy swoboda przemieszczania się w UE.

Warto pamiętać, że przepisy o swobodnym przepływie pracowników, uprawniają do:

• poszukiwania zatrudnienia w innym państwie członkowskim,
• podejmowania pracy w innym państwie UE bez konieczności uzyskania pozwolenia na pracę,
• zamieszkania na terytorium Unii ze względu na pracę,
• pozostania w innym państwie członkowskim, nawet po zakończeniu stosunku pracy (o ile spełnione są warunki określone prawem UE),
• traktowania na równi z obywatelami danego państwa członkowskiego w zakresie dostępu do zatrudnienia, warunków pracy oraz przywilejów socjalnych i podatkowych.

Oznacza to, że obecnie osoby posiadające obywatelstwo państwa członkowskiego UE, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) i Szwajcarii mogą podejmować pracę w Polsce bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Inaczej wygląda sytuacja w odniesieniu do obywateli państw trzecich.

Gdy pracownik nie jest obywatelem UE…

Ogólna zasada przewidziana w art. 88 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. 2004 Nr 99 poz. 1001 ze zm.) brzmi, że jeżeli cudzoziemiec:

• wykonuje pracę na terytorium Polski na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba, miejsce zamieszkania, oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na terytorium Polski
• w związku z pełnieniem funkcji w zarządzie osoby prawnej, wpisanej do rejestru przedsiębiorców lub będącej spółką kapitałową w organizacji, przebywa w Polsce przez okres przekraczający łącznie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy,
• wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany do Polski na okres przekraczający 30 dni w roku kalendarzowym do oddziału lub zakładu podmiotu zagranicznego albo podmiotu powiązanego, w rozumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, z pracodawcą zagranicznym,
• wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego, nieposiadającego oddziału, zakładu lub innej formy zorganizowanej działalności na terytorium Polski i jest delegowany do Polski w celu realizacji usługi o charakterze tymczasowym i okazjonalnym (usługa eksportowa);
• wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany do Polski na okres przekraczający 30 dni w ciągu kolejnych 6 miesięcy w innym celu niż wskazany w pkt 2–4 powyżej - w tym przypadku wymagane jest zezwolenie na pracę.

Nie wszyscy obcokrajowcy z pozwoleniem na pracę

Warto jednak pamiętać, że wspomniana ustawa o promocji zatrudnienia zawiera także dość szeroki wykaz cudzoziemców, którzy mogą pracować w Polsce bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. I tak, z obowiązku posiadania wspomnianego dokumentu jest zwolniony cudzoziemiec:

• będący małżonkiem obywatela polskiego;
• posiadający ważną Kartę Polaka;
• ubiegający się o nadanie statusu uchodźcy lub posiadający taki status w Polsce;
• posiadający zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w Polsce i inne.

Oznacza to, że nie zawsze zatrudnienie cudzoziemca będzie związane z procedurą załatwienia zezwolenia na pracę. W bardzo wielu sytuacjach pracodawca ma wyłącznie upewnić się, że cudzoziemiec legalnie przebywa na terytorium Polski, a podstawa jego przebywania daje możliwość podejmowania pracy.

Kierunek - wojewoda

Jeżeli jednak, zgodnie z ustawą, zezwolenie na pracę jest wymagane, wówczas należy skierować się do wojewody. To wojewoda właśnie, na wniosek pracodawcy, wydaje zezwolenia na pracę przez wojewodów. W zezwoleniu określony jest podmiot powierzający wykonywanie pracy przez cudzoziemca, stanowisko lub rodzaj pracy wykonywanej przez cudzoziemca, poziom wynagrodzenia, które może otrzymywać cudzoziemiec na danym stanowisku, wymiar czasu pracy oraz okres ważności zezwolenia. Wniosek o wydanie zezwolenia składa się w postaci formularza oraz dołącza do niego określone dokumenty, przy czym warto pamiętać, że istnieje 5 rodzajów zezwoleń na pracę (A,B,C,D,E), a procedury i kryteria wydawania zezwoleń różnią się w zależności od typu tego dokumentu.

Najczęściej spotykane jest zezwolenie Typ A. Dotyczy ono cudzoziemca wykonującego pracę na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba znajduje się na terenie RP. Dla uzyskania tego typu dokumentu, pracodawca musi, co do zasady, wykonać tzw. test rynku pracy, tzn. uzyskać informację starosty o lokalnym rynku pracy, która potwierdza brak możliwości zrealizowania jego potrzeb kadrowych w oparciu o rejestry osób bezrobotnych i poszukujących pracy. W tym celu należy zgłosić ofertę pracy do urzędu pracy. Jednak w niektórych przypadkach (np., przedłużenie zezwolenia na pracę dla tego samego cudzoziemca na tym samym stanowisku; dla stanowisk lub zawodów określonych w tzw. kryteriach wojewódzkich wydawanych przez wojewodę i inne) uzyskanie ww. informacji starosty nie jest wymagane.