Ochrona prawna wynalazków i wzorów użytkowych

Przeczytaj także: Prawo patentowe Unii Europejskiej czekają rewolucyjne zmiany

Każdy z nas ma świadomość jak bardzo ważne jest zabezpieczenie praw własności intelektualnej będące podstawą skutecznego transferu technologii od twórców (głównie pracowników jednostek naukowych i badawczo-rozwojowych) do odbiorców (zwykle przedsiębiorstw planujących wdrożenie innowacji na rynku). Silna ochrona praw własności intelektualnej ma także znaczenie ze względu m.in. na przyciąganie inwestycji zagranicznych, ale z drugiej strony słaba ochrona może być potrzebna, aby gospodarka więcej zyskała na tych inwestycjach poprzez tzw. spillover effects, tj. transfer wiedzy z przedsiębiorstw zagranicznych do firm krajowych i efekt naśladownictwa.

Patenty są udzielane na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania. Wynalazek uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki. Przez stan techniki rozumie się wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób.

Wynalazek uważa się za posiadający poziom wynalazczy, jeżeli wynalazek ten nie wynika w sposób oczywisty, ze stanu techniki. Za wynalazek nie uważa się ciała ludzkiego, w różnych jego stadiach formowania się i rozwoju oraz zwykłego odkrycia jednego z jego elementów, włącznie z sekwencją lub częściową sekwencją genu.

Wynalazek uważany jest za nadający się do przemysłowego stosowania, jeżeli według wynalazcy może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystany sposób, w rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, nie wykluczając rolnictwa.

Wzorem użytkowym jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Wzór uważa się za rozwiązanie użyteczne, jeżeli pozwala ono na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów.

Patent trwa dwadzieścia lat od daty dokonania zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym. Prawo ochronne na wzór użytkowy trwa dziesięć lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym. Warunkiem trwania patentu lub prawa ochronnego jest uiszczenie opłat okresowych za ochronę wynalazków i wzorów użytkowych. Przez uzyskanie patentu lub prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego korzystania z wynalazku lub wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Prawo do uzyskania patentu na wynalazek albo prawa ochronnego na wzór użytkowy przysługuje twórcy, na warunkach określonych w ustawie. Zgodnie z art. 11 ustawy prawo do uzyskania patentu na wynalazek oraz prawa ochronnego na wzór użytkowy przysługuje twórcy; a współtwórcom prawo to przysługuje wspólnie. W przypadku, gdy strony nie ustalą inaczej, prawo do patentu na wynalazek lub prawa ochronne na wzór użytkowy dokonany przez twórcę w wyniku obowiązków ze stosunku pracy albo realizacji innej umowy przysługuje pracodawcy lub zamawiającemu. Jeśli zgłaszający wynalazek bądź wzór użytkowy nie jest jego twórcą, obowiązany jest wskazać w podaniu twórcę oraz podstawę swojego prawa do uzyskania patentu lub prawa ochronnego.

Cel ochrony

Twórcy, a także użytkownicy innowacyjnej własności, w sensie wiązki uprawnień przysługującej właścicielowi, są często zmuszani do szukania ochrony posiadanych rozwiązań w celu:

• zabezpieczenia przed cudzymi wynalazkami a przez to ochronę własnych inwestycji w nowe technologie,
• obrony przed cudzymi patentami, a przez to ochronę własnej pozycji rynkowej,
• zachęcenia wynalazców do dalszych inwencji, a także utrzymanie dotychczasowych inwestorów (udziałowców) firmy,
• umożliwienia w przyszłości sprzedaży praw do wynalazku (licencji) jako odrębnego produktu lub firmy (przedsiębiorstwa) jako odrębnej działalności biznesowej opartej na takim wynalazku, wykreowanie nowego biznesu – obszaru działalności gospodarczej opartego na posiadanych patentach, np. wnosząc posiadane prawa własności przemysłowej do firmy spin-off,
• tworzenia nowej wartości marketingowej (w tym poprawa wizerunku organizacji).

Definiując cele projektu należy dokładnie przeanalizować czy rozwiązanie, które chcemy uzyskać nie naruszy cudzych praw własności. Uzyskane rozwiązania, (przed opublikowaniem) należy ocenić z punktu widzenia zdolności patentowej oraz uwzględniając potrzeby potencjalnych odbiorców, wielkość i atrakcyjność rynku. Zgłoszenie patentowe umożliwia rozpoczęcie promocji produktu, a więc kolejne upublicznienie nowego rozwiązania, tym razem już chronionego.