"Stare” plany miejscowe a prawa i obowiązki właścicieli nieruchomości

Przeczytaj także: Luka planistyczna a odszkodowanie za zmianę planu miejscowego

Jedna z tez najnowszego wyroku SN głosi: "błędny jest (...) pogląd o braku podstaw do formułowania zasady ciągłości planowania przestrzennego i ocena, iż w sytuacji, w której na danym terenie w związku z wygaśnięciem poprzednio obowiązującego planu nie obowiązywał, do czasu uchwalenia nowego planu, żaden miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, nie można ustalić „dotychczasowego przeznaczenia terenu” w rozumieniu art. 36 ust. 1 u.p.z.p." (wyr. Sądu Najwyższego z 9 września 2015 r. sygn. akt IV CSK 754/14).

Zgodnie z przedstawioną tezą w przypadku, kiedy uchwalony MPZP wywołuje skutki, o których mowa w art. 36 ust. 1 Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (u.p.z.p.) ich ocena powinna odbywać się w odniesieniu do MPZP, który stracił ważność na podstawie przepisów Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Chodzi o plany uchwalone przed 1 stycznia 1995 rokiem, które zgodnie z art. 87 u.p.z.p. utraciły moc obowiązującą z dniem 31.12.2003 r.

Jak wynika z art. 36 ust. 1 u.p.z.p. właściciel nieruchomości może żądać odszkodowania lub wykupienia nieruchomości, jeżeli na skutek uchwalenia nowego lub zmiany MPZP korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone. Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że uprawnienie do odszkodowania lub żądania wykupu nieruchomości aktualizuje się również w sytuacji uchwalenia planu dla terenu, który w dniu podjęcia uchwały nie był objęty obowiązującym MPZP, a teren ten był objęty ustaleniami MPZP, który stracił moc z dniem 31.12.2003 r. Do oceny zaistnienia przesłanek art. 36 ust. 1 u.p.z.p. można zatem brać pod uwagę ustalenia nieobowiązującego już planu. Jeżeli w wyniku porównania ustaleń „starego” planu i nowego planu wypełnią się cytowane wyżej przesłanki art. 36 ust. 1 u.p.z.p. należy stwierdzić istnienie uprawnień w tym przepisie wskazanych (żądanie wykupienia lub odszkodowania).

Do podobnych wniosków w zakresie wpływu ustaleń planów miejscowych, które utraciły ważność doszedł Trybunał Konstytucyjny, który oceniał zgodność z Konstytucją RP normy artykułu 37 ust. 1 u.p.z.p.. Przepis ten odnosi się do oceny wzrostu lub utraty wartości będących skutkiem uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W wyroku z dnia 9 lutego 2010 r. (P 58/08) TK stwierdził, że art. 37 ust. 1 u.p.z.p. jest niezgodny z art. 2 i 32 Konstytucji RP w zakresie w jakim wzrost wartości nieruchomości odnosi do kryterium faktycznego jej wykorzystywania w sytuacjach, gdy przeznaczenie nieruchomości zostało określone tak samo jak w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uchwalonym przed 1 stycznia 1995 r., który utracił moc z powodu upływu terminu wyznaczonego w art. 87 ust. 3 tej ustawy [u.p.z.p. – dop. autora]. Konsekwencją tego orzeczenia była zmiana Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, którą ustawodawca wprowadził zapis, który expressis verbis nakazuje przy ocenie wzrostu, względnie utraty wartości brać pod uwagę ustalenia „starych” planów miejscowych.

Reasumując należy stwierdzić, że ocena skutków wpływu uchwalenia nowego MPZP powinna zawsze obejmować analizę w zakresie istnienia i funkcji starych planów miejscowych, które zgodnie z dyspozycją art. 87 ust. u.p.z.p. utraciły moc obwiązującą. Bardzo często może okazać się, że nałożone obowiązki w postaci opłaty planistycznej nie uwzględniają przeznaczenia nieruchomości w nieobowiązujących na dzień uchwalenia nowego planach miejscowych. W konsekwencji naliczone opłaty mogą okazać się znacznie zawyżone lub ich naliczenie może okazać się bezpodstawne. Autor jest zdania, że stwierdzenie naruszeń organów administracyjnych w zakresie zbadania i stwierdzenia przesłanki istnienia „starego” planu może być podstawą dla wniesienia skutecznego wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej.