Od 18 października spadkobiercy lepiej chronieni

Przeczytaj także: Dziedziczenie długów: spadkobiercy mogą odetchnąć?

Spadek w potocznym rozumieniu tego słowa kojarzy się pozytywnie – z majątkiem pozostawionym przez spadkodawcę. Wielu spadkobierców doświadczyło jednak sytuacji, w których spadek wiązał się z koniecznością spłacania nieuregulowanych zobowiązań finansowych typu pożyczki, raty, rachunki czy kredyty. Z chwilą śmierci obciążają one spadek, nawet wtedy gdy spadkodawca nie posiadał żadnego majątku i żadnego majątku spadkobiercom nie zostawił.

Spadek nabywany wprost

Dotychczas spadkobiercy, którzy nie złożyli żadnego oświadczenia w sprawie przyjęcia lub odrzucenia spadku – dziedziczyli spadek wprost. Niezłożenie takiego oświadczenia w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania, oznaczało automatycznie, że przyjmuje on spadek wraz z wszystkimi długami spadkodawcy, niezależnie od tego, czy spadkodawca pozostawił jakikolwiek majątek.

Rewolucyjna zmiana z dobrodziejstwem inwentarza

Ze względu na narastający problem społeczny i rosnącą skalę zadłużenia Polaków, ustawodawca przystąpił do prac nad nowelizacją, która zwiększa ochronę spadkobierców
w zakresie dziedziczenia długów. Dzięki powołaniu do życia ustawy zmieniającej Kodeks cywilny, od 18 października 2015 r. zmieniają się reguły dziedziczenia - spadkobiercy ustawowi z mocy ustawy i bez konieczności składania żadnego oświadczenia będą dziedziczyli spadek z tzw. dobrodziejstwem inwentarza. W praktyce ma to ograniczyć odpowiedzialność za długi spadkowe.

Jest to zmiana rewolucyjna ponieważ oznacza, że spadkobierca od tego momentu będzie ponosił odpowiedzialność za długi pozostawione przez spadkodawcę tylko do wartości tzw. stanu czynnego spadku, czyli do wysokości nadwyżki aktywów nad długami i ciężarami obciążającymi spadek. Odpowiedzialność spadkobiercy zostanie zatem ograniczona do wysokości wartości majątku, który faktycznie odziedziczył.

Zastosowanie ograniczenia odpowiedzialności

Zmiana reguł dziedziczenia ustawowego wiąże się również z dodatkowymi obowiązkami. Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza oznacza bowiem konieczność sporządzenia wykazu przez samego spadkobiercę lub spisu inwentarza przez komornika. W wykazie inwentarza z należytą starannością ujawnione muszą być: przedmioty należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych również z podaniem ich wartości oraz długi spadkowe i ich wysokość. W obu przypadkach wartość podawana jest według stanu z chwili otwarcia spadku. Natomiast sam wykaz powinien zostać złożony w sądzie albo przed notariuszem.

Należy pamiętać, że ograniczenie odpowiedzialności nie będzie miało jednak zastosowania w przypadku pominięcia w wykazie inwentarza lub umyślnego nie podania do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych. W nowelizacji prawa spadkowego, by uniknąć nadmiernych nadużyć, ustawodawca przewidział również kwestię ograniczenia odpowiedzialności w przypadkach odwrotnych. Mianowicie w sytuacji gdy spadkobierca umyślnie uwzględni w wykazie inwentarza lub poda do spisu inwentarza nieistniejące długi, np. poda do spisu pożyczkę czy rachunki, które zostały w rzeczywistości już uregulowane za życia spadkodawcy.

Zgodnie z nowo obowiązującym prawem spadkobierca będzie miał możliwość uzupełnienia wykazu, w razie ujawnienia przedmiotów bądź długów spadkowych po uprzednim złożeniu wykazu.

Ze względu na dotychczasową konieczność odpłatnej wyceny aktywów spadkowych z udziałem komorników, ustawodawca wprowadził rozwiązanie mające na celu ograniczenie ponoszonych kosztów z tego tytułu. Według nowych zasad wykaz z inwentarza składany jest przez dziedziczących spadek według wzoru ustalonego przez Ministerstwo Sprawiedliwości i bez konieczności korzystania z odpłatnej usługi wyceny przez biegłych rzeczoznawców.

Naruszenie rzeczy lub praw majątkowych

Nowe przepisy mówią również o zabezpieczeniu spadku. W sytuacji gdy zaistniałaby przesłanki ze względu na prawdopodobieństwo naruszenia rzeczy lub praw majątkowych, które z chwilą otwarcia spadku, czyli w momencie śmierci, należały do spadkodawcy, stosuje się procedurę zabezpieczenia spadku. Można jej dokonać na wniosek lub z urzędu.

Ewa Sławińska, ekspert z zakresu prawa spadkowego