Usługi finansowe: prawa konsumentów będą lepiej chronione

Przeczytaj także: Prezes UOKiK z nowymi uprawnieniami. Czy obawy przedsiębiorców są zasadne?

Przepisy odpowiadają na problemy konsumentów na różnych rynkach i są wynikiem analiz organizacji konsumenckich, Ministra Finansów, Ministra Sprawiedliwości oraz UOKiK. Analizy te wykazały przede wszystkim, że konsumenci na rynku usług finansowych są niedostatecznie chronieni – np. oferowane im produkty są niedostosowane do ich potrzeb, oraz że system eliminowania niedozwolonych postanowień wzorców umów jest nieefektywny. Tę sytuację ma poprawić nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Nowe rozwiązania były szeroko konsultowane ze środowiskami przedsiębiorców, prawników oraz organizacjami konsumenckimi.

Sejm przyjął projekt ustawy. Ustawa przewiduje 6-miesięczne vacatio legis. Pozwoli to wszystkim uczestnikom rynku na dokładne zapoznanie się z regulacjami.

Najważniejsze zmiany w ustawie:

1. Zabronione będzie proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają ich potrzebom lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru. Celem tego rozwiązania jest nakłonienie przedsiębiorców do analizowania, czy dana usługa rzeczywiście odpowiada potrzebom konsumentów.
2. Decyzje tymczasowe – na wzór postępowań w sprawie praktyk ograniczających konkurencję – szybka reakcja na praktyki zagrażające zbiorowym interesom konsumentów. Jeszcze w toku postępowania w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów decyzja tymczasowa zobowiąże przedsiębiorcę do zaniechania określonych działań. Pozwoli zapobiec uprawdopodobnionym zagrożeniom.
   
   • Decyzja tymczasowa będzie wydawana na czas nie dłuższy niż do wydania decyzji kończącej postępowanie w sprawie.
   • Przyspieszony tryb odwołań: przedsiębiorca będzie miał możliwość złożenia odwołania od decyzji tymczasowej. W takiej sytuacji UOKiK przekaże akta sprawy do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK) nie później niż w ciągu 10 dni od dnia otrzymania odwołania, a ten będzie miał 2 miesiące na rozpatrzenie odwołania od dnia jego przekazania przez Prezesa UOKiK.
3. Wprowadzenie instytucji tajemniczego klienta, która pozwoli na uzyskanie dowodów w postępowaniu w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.
   
   • UOKiK będzie mógł skorzystać z tego rozwiązania tylko za zgodą sądu.
   • Instrument ten pozwoli na zweryfikowanie informacji przekazywanych na etapie przedkontraktowym.
   • UOKiK nie będzie stosował prowokacji, a jedynie będzie mógł sprawdzić sposób oferowania produktu lub usługi, a także procedurę zawierania umowy.
   • Instytucja tajemniczego klienta będzie miała zastosowanie do wszelkich praktyk, które mogą naruszać zbiorowe interesy konsumentów.
4. Możliwość wyrażenia poglądu istotnego w sprawie – UOKiK będzie mógł wyrazić swój pogląd w indywidualnej sprawie przed sądem powszechnym, jeśli przemawia za tym interes publiczny. Pozwoli to Prezesowi UOKiK dzielić się z sądami wiedzą i dorobkiem orzeczniczym z zakresu prawa ochrony konkurencji i konsumentów, co umożliwi sądowi wszechstronne rozpoznanie sprawy.
   
   • Możliwość publikowania bezpłatnych komunikatów i ostrzeżeń w publicznym radiu i telewizji – dzięki temu będzie możliwe szybkie i skuteczne ostrzeganie konsumentów o zachowaniach lub zjawiskach, które istotnie zagrażają ich interesom.
   • Nowy model kontroli postanowień wzorców umów - to Prezes UOKiK w decyzji administracyjnej będzie rozstrzygał o niedozwolonym charakterze postanowienia wzorca umowy i zakazywał jego dalszego wykorzystywania.
   • Prezes UOKiK będzie mógł określić środki usunięcia skutków naruszenia zakazu stosowania postanowień niedozwolonych - np. poinformowanie konsumentów będących stronami umów o uznaniu klauzuli za niedozwoloną.
   • Decyzje UOKiK uznające postanowienie za niedozwolone będą mieć skutek tylko w stosunku do przedsiębiorcy, który je stosuje oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji.
   • Postępowanie będzie wszczynane z urzędu lub z inicjatywy konsumentów, rzeczników konsumentów, Rzecznika Ubezpieczonych oraz organizacji konsumenckich, którzy uzyskają status zawiadamiającego.
   • Większą skuteczność eliminacji klauzul z wzorców umów zapewni możliwość nakładania przez UOKiK kar za stosowanie postanowień niedozwolonych – do 10 proc. obrotu.
   • Przedsiębiorca będzie miał także możliwość uniknięcia kary jeśli sam zobowiąże się do zmiany praktyk.
   • Przedsiębiorca będzie miał możliwość złożenia odwołania od decyzji stwierdzającej stosowanie niedozwolonych klauzul do SOKiK.
   • Kontrola incydentalna, czyli indywidualne dochodzenie praw przez konsumenta w związku ze stosowaniem klauzuli, będzie nadal sprawowana przez sądy cywilne.
   • Decyzje UOKiK będą publikowane na stronie Urzędu.
   • Dotychczasowy charakter rejestru klauzul niedozwolonych zostanie utrzymany przez wskazany w ustawie czas