Przedsiębiorco - chroń nazwę firmy

Przeczytaj także: Oznaczenie firmy: ochrona po zaprzestaniu używania

Nazwa przedsiębiorcy a firma

Warto mieć na uwadze, że kodeks cywilny rozróżnia pojęcia “nazwa przedsiębiorcy” oraz “firma” (“nazwa firmy”), mimo że w języku potocznym są to pojęcia tożsame i często stosuje się je jako synonimy.

Zgodnie z art. 55(1) przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej i w szczególności obejmuje oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa).

Pojęcie firmy natomiast zostało uregulowane w art. 43(2) i n. kodeksu cywilnego. Zgodnie z tymi przepisami przedsiębiorca działa pod firmą, którą ujawnia się we właściwym rejestrze. Firmą osoby fizycznej jest co do zasady jej imię i nazwisko (ale można włączyć inne określenia, np. pseudonim), firmą osoby prawnej jest jej nazwa (powinna zawierać określenie formy prawnej, np. sp. z o.o., może ponadto wskazywać na przedmiot działalności, siedzibę i inne oznaczenia). Należy pamiętać, że firma nie może być zbyta i przedsiębiorca może upoważnić innego przedsiębiorcę do korzystania ze swej firmy, jeżeli nie wprowadza to w błąd.

Jaka jest więc różnica między nazwą przedsiębiorcy a firmą, które przecież najczęściej są tożsame?

Firma spełnia przede wszystkim funkcje indywidualizujące (tak jak w przypadku człowieka funkcję indywidualizującą spełniają imię i nazwisko). Jeśli mówi się, że przedsiębiorca działa pod firmą, to znaczy, że dokonuje czynności prawnych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, którą identyfikuje właśnie firma (ujawniona w rejestrach, co służy nie tylko identyfikacji przedsiębiorcy, ale też zabezpiecza inne podmioty występujące w obrocie przed możliwością wprowadzenia w błąd, co do tożsamości podmiotu). Firma pełni też funkcje dodatkowe (np. reklamową). “Nazwa przedsiębiorcy” natomiast w znaczeniu określonym w art. 55(1) to dobro przedsiębiorstwa, jego składnik. Nazwa przedsiębiorcy jest więc tym samym co nazwa firmy.

Ochrona nazwy firmy
Na gruncie kodeksu cywilnego

Polskie prawo przewiduje ochronę samej firmy, jak i jej nazwy (czyli tym samym nazwy przedsiębiorstwa). Zgodnie z kodeksem cywilnym (art. 43(10)), przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne (działanie bezprawne to takie, które jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego). W razie dokonanego naruszenia może on żądać usunięcia jego skutków, złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie, naprawienia na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia. Nazwa firmy będzie chroniona także na zasadach ogólnych dotyczących ochrony dóbr osobistych (art. 23 i 24 k.c., zgodnie bowiem z art. 43 k.c. przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych).

Chcąc rozpocząć działalność gospodarczą, trzeba pamiętać, że nazwa firmy nie może wprowadzać w błąd, musi dostatecznie odróżniać się od innych. Nie wolno więc używać nazwy firmy, która powodowałaby wątpliwości, szczególnie jeżeli chodzi o osobę przedsiębiorcy, rodzaj prowadzonej działalności, miejsca działalności, czy też źródeł zaopatrzenia (np. nazwa jednego przedsiębiorcy byłaby taka sama jak nazwa innej firmy lub łudząco podobna).

Na gruncie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

Należy pamiętać, że kwestie oznaczeń przedsiębiorstwa są regulowane także w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zgodnie bowiem z art. 5 tej ustawy, czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa.

W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:

1. zaniechania niedozwolonych działań,
2. usunięcia skutków niedozwolonych działań,
3. złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,
4. naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych,
5. wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych,
6. zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego - jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

Nazwa firmy jako znak towarowy

Bardzo często nazwa firmy jest jednocześnie nazwą produktu, jaki dana firma produkuje (np. Coca-Cola jest marką napoju produkowanego przez firmę The Coca-Cola Company). Jeszcze częściej nazwa firmy jest charakterystyczna ze względu na jej logo (np. Polski Bus - sama nazwa jest mało oryginalna, jednak w połączeniu z logiem staje się rozpoznawana). Chcąc więc uniknąć bezprawnego używania nazwy firmy, przedsiębiorcy często decydują się na jej rejestrację jako znaku towarowego w urzędzie patentowym.

Należy mieć jednak na względzie, że rejestrując znak towarowy, trzeba się zdecydować na formę, która będzie podlegać ochronie (jest ich wiele, ale najczęściej wybierane to ochrona logo, czyli znaku słowno-graficznego, lub samej nazwy, czyli znaku słownego). Ochrona każdej z tych form ma swoje plusy i minusy. Ochrona samej nazwy jest trudna do zdobycia, ponieważ nazwa musi posiadać zdolność odróżniającą (nie będzie możliwa więc rejestracja jako znaku towarowego nazwy firmy “Kwiat Sp. z o.o.”). Poza tym, jeśli konkurencja będzie używała podobnej szaty graficznej, to sama ochrona znaku słownego na niewiele się zda. Natomiast gdy zdecydujemy się na ochronę znaku słowno-graficznego, ryzykujemy, jeśli w przyszłości postanowimy zmienić jego szatę graficzną lub jeśli konkurencja zacznie używać takiej samej nazwy firmy, bez kopiowania szaty graficznej.

Najprostszym rozwiązaniem jest uzyskanie ochrony dla obu form, należy jednak podkreślić, że koszty takiej ochrony mogą być dość spore, warto więc się dobrze zastanowić nad wadami, jak i zaletami ochrony poszczególnych form znaków towarowych.

Jedno jest jednak pewne - każdy przedsiębiorca, który działa na rynku i wyrabia sobie renomę, musi mieć na uwadze, że nazwa jego firmy jest jego dobrem chronionym prawem. Warto jednak, jeśli nazwa firmy to jedno z najcenniejszych dóbr przedsiębiorcy, postarać się o ochronę jak najlepszą i najszerszą.