Dzień Matki: 7 praw pracujących matek i kobiet w ciąży

Przeczytaj także: Urlop rodzicielski a ciąża i praca

1. Ochrona stosunku pracy i wynagrodzenia

Pracownica w ciąży:

• nie może być zatrudniona przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia;
• nie może otrzymać wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca ją zakładowa organizacja związkowa wyrazi zgodę na rozwiązanie umowy. Rozwiązanie umowy przez pracodawcę w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego może nastąpić także w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji; będąc zatrudniona na umowę o pracę zawartą na czas określony, na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, musi mieć przedłużoną umowę do dnia porodu. Zapis ten nie dotyczy umów na okres próbny krótszy niż jeden miesiąc i tzw. umów na zastępstwo;
• nie może zostać zatrudniona w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej, ani też zostać oddelegowana poza stałe miejsce pracy;
• musi uzyskać pozwolenie od pracodawcy na zwolnienie od pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie przeprowadzane w związku z ciążą, jeżeli nie mogą one być przeprowadzone poza godzinami pracy. Pracownicy przysługuje wtedy pełne wynagrodzenie; w przypadku stwierdzenia niezdolności związanych z ciążą do wykonywania dotychczasowych obowiązków przez pracownicę, pracodawca jest obowiązany zapewnić jej inne zadania, zaproponować inne stanowisko. Pracownica zachowuje jednak wynagrodzenie o dotychczasowej wysokości. Jeżeli przeniesienie do innej pracy spowoduje obniżenie wynagrodzenia, należy jej się dodatek wyrównawczy, a po powrocie z urlopu macierzyńskiego kobieta ma prawo powrócić do uprzednio wykonywanej pracy. Dodatek wyrównawczy powinien być wypłacany przez okres, w którym pracownica wykonywała wskazaną przez pracodawcę pracę, skutkującą obniżeniem wynagrodzenia. Jego wysokość odpowiada różnicy pomiędzy wynagrodzeniem wypłacanym pracownicy przed przeniesieniem jej do innej pracy, a pensją otrzymywaną po przeniesieniu na nowe stanowisko lub otrzymywaną po skróceniu czasu pracy ze względu na ciążę.
  

2. Urlop macierzyński

Najważniejszym przywilejem pracującej mamy jest przysługujący jej urlop macierzyński. Jego długość określa się następująco:

• 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka,
• 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci,
• 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci,
• 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci,
• 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci.

Pracownica nie ma obowiązku wykorzystywać całego urlopu macierzyńskiego. Zrezygnować z dalszej części można po 14 tygodniach trwania tego urlopu.

Dodatkowo, każdej pracownicy przysługuje prawo do wnioskowania u pracodawcy o dodatkowe sześć tygodni urlopu, z tego względu, że nie jest on obowiązkowy do wykorzystania. Obowiązkiem pracodawcy jest uwzględnić wniosek.

Kodeks pracy gwarantuje wypłatę zasiłku macierzyńskiego przez cały okres urlopu macierzyńskiego.

3. Urlop rodzicielski

Po wykorzystaniu podstawowego oraz dodatkowego urlopu macierzyńskiego, pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego. Jego wymiar wynosi 26 tygodni, niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Urlop rodzicielski można wykorzystać od razu w pełnym wymiarze lub maksymalnie w trzech częściach następujących bezpośrednio po sobie. Pracownik przebywający na urlopie rodzicielskim zachowuje prawo do zasiłku macierzyńskiego.

Po okresie urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego, pracownica może skorzystać z bezpłatnego urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Warunkiem, który trzeba spełnić, by móc skorzystać z tego urlopu, jest przynajmniej sześciomiesięczny okres zatrudnienia. Wymiar tego urlopu to 3 lata, które mogą zostać podzielone na maksymalnie pięć części. Nie może on jednak trwać dłużej, niż do momentu ukończenia przez dziecko 5 roku życia. Podczas urlopu wychowawczego pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę aż do dnia, w którym urlop się skończy. Rozwiązanie umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy, a także gdy zaistnieją przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika.