Własność intelektualna: jak zgodnie z prawem zarządzać jej zasobami?

Przeczytaj także: Startup a ochrona własności intelektualnej. O czym pamiętać?

Jeśli chodzi o prawne sposoby wykorzystania zasobów na plan pierwszy wysuwają się umowy licencyjne - chociaż wachlarz jest bardzo szeroki i obejmuje przykładowo:

• Sprzedaż (przeniesienie) praw własności intelektualnej. Przeniesienie całości lub części praw własności intelektualnej jest rozwiązaniem, które pozwala czerpać jednokrotny zysk, jednakże w wielu sytuacjach rozwiązanie to jest przy uwzględnieniu całokształtu stosunków dla właściciela określonego zasobu najkorzystniejsze.
• Zamiana. Ta forma prawna pozwala na najefektywniejszą w istniejących warunkach „wymianę” posiadanych zasobów w celu pozyskania poszukiwanych technologii, a zbycia niewykorzystywanych i często marnotrawionych.
• Umowy licencyjne. Licencje pozwalają przedsiębiorcy na czerpanie stałych, okresowych dochodów (opłaty licencyjne, tantiemy) z tytułu udzielenia drugiej stronie upoważnienia do korzystania ze swego wynalazku, lub wzoru użytkowego, używania znaku towarowego itd., na określonym terytorium oraz przez określony czas (np. na czas trwania ochrony patentowej). Prawo i praktyka obrotu znają różnorodne typy licencji (np. otwarte, krzyżowe).
  
  Przedmiotem licencji powinny być te prawa własności intelektualnej, które można udostępniać po przeanalizowaniu całokształtu potencjalnych korzyści i zagrożeń z tym związanych. Przede wszystkim bierze się pod uwagę prawa, które nie mają podstawowego znaczenia w bieżącej działalności przedsiębiorstwa. Przedmiotem licencji mogą być jednak również prawa o podstawowym znaczeniu, o ile licencjobiorcą nie jest podmiot, który prowadzi działalność konkurencyjną w stosunku do licencjodawcy ( lub z całokształtu stosunków takie ryzyko może wynikać).
• Patent pool. Typ porozumień związanych z połączeniem technologii. Stosowane w działalności w pokrewnych branżach dla trzech lub więcej przedsiębiorców.
• Obciążenie ograniczonym prawem rzeczowym (zastawem) / przewłaszczenie na zabezpieczenie itd. Możliwych konstrukcji i rozwiązań prawnych jest w tym zakresie wiele, wybór odpowiedniej jest niezwykle ważny, gdyż może przesądzić o powodzeniu określonej inwestycji, a często nawet o przetrwaniu na rynku.
• Franchising. Jedna z najbardziej znanych form wykorzystania własności intelektualnej, w związku z długoterminową współpracą w ramach systemu (sprzedaży towarów lub technologii, świadczenia usług). Umowy franchisingowe zawierane są pomiędzy twórcą systemu - franchasingodawcą a samodzielnymi podmiotami gospodarczymi – franchasingobiorcami, którzy korzystają z renomy, pomysłu twórcy oraz innych jego zasobów własności intelektualnej. Atrakcyjność biznesowa tego modelu jest powszechnie znany, jednak różnią się również przyjętymi szczegółowymi rozwiązaniami prawnymi . Franchasing może być w szczególności dobrym sposobem wprowadzenia danego produktu na rynek w obcym państwie bez konieczności tworzenia w tym państwie nowej jednostki organizacyjnej.
• Wspólne przedsięwzięcie (joint venture). Polega na wspólnym działaniu dwóch lub większej liczby przedsiębiorców w określonym czasie, w zakresie posiadanych zasobów własności intelektualnej. Zwłaszcza współpraca między przedsiębiorstwami z tej samej branży może przynieść lepsze efekty niż samodzielne realizowanie inwestycji przez jedną firmę. Przykładem może być wspólne przedsięwzięcie tworzone przez firmę posiadającą patent na nowy wynalazek i firmę dysponującą silnym i łatwo rozpoznawalnym na danym rynku znakiem towarowym.
• Porozumienia konsultacyjne (consultancy arrangments). W ramach tych porozumień uzyskać można wielopłaszczyznowe wsparcie konsultacyjne w zakresie pozyskiwanej kontraktowo technologii. Wsparcie takie przy właściwej konstrukcji może przynieść korzyści wykraczające poza etap wdrażania przedmiotowej technologii i mieć istotne znaczenie dla przyszłych projektów.
• Umowy z zakresu prawa autorskiego (wraz z prawami pokrewnymi). W tym zakresie istnieje pełna różnorodność i szerokie możliwości konstrukcyjne; wskazać można np. na rozwiązania dotyczące praw do programów komputerowych, aczkolwiek materia ta wykracza w wielu aspektach poza regulacje prawno – autorskie.
• Rozwiązania alternatywne. Obecna praktyka prawna oferuje również rozwiązania rzadkie, które w wielu przypadkach mogą się okazać najlepszymi; są to m.in.:
  • „Ochronna publikacja”. Jest ona interesującym rozwiązaniem mającym na celu zredukowanie kosztów związanych z uzyskiwaniem praw wyłącznych. Szczególnie efektywna może okazać się w obrębie szybko rozwijających się technologii. Konstrukcyjnie stosuje się ją w sytuacji, gdy mamy do czynienia z kilkoma powiązanymi funkcjonalnie wynalazkami.
  • Strategie sojusznicze. Różnorodność możliwości ukształtowania wzajemnych stosunków pozwala na najbardziej efektywne wykorzystanie współdziałania w szczególności pomiędzy przedsiębiorcami a jednostkami naukowo-badawczymi.

Również należy zwrócić uwagę na nowe możliwości dla polskich przedsiębiorców wynikające z regulacji dotyczących działalności innowacyjnej. Regulacje te stwarzają impuls dla rozwoju innowacyjności w Polsce, oferując przedsiębiorcom korzystne warunki rozwoju, m.in. w zakresie:

• udzielania kredytu technologicznego, który przedsiębiorcy będą mogli przeznaczyć na inwestycje z zastosowaniem nowych technologii (bez względu na to, czy nowa technologa będzie wytworzona przez nich samych, czy też zostanie zakupiona),
• nadawania statusu centrum badawczo-rozwojowego, z czym związane są korzyści w postaci ulg i zwolnień podatkowych,
• innych korzystnych zmian m.in. w przepisach podatkowych.