Spółka osobowa: ustanowienie zastawu na ogóle praw i obowiązków wspólnika

Przeczytaj także: Rozwiązanie spółki jawnej: za zaległości w VAT odpowiadają wspólnicy

Dokonując analizy dopuszczalności ustanowienia zastawu „na prawach i obowiązkach” wspólnika należy w pierwszej kolejności zapoznać się z pojęciem „praw i obowiązków” wspólnika spółki osobowej, a następnie zbadać czy te prawa i obowiązki posiadają zdolność zastawniczą, a co za tym idzie czy spełniają wszystkie wymogi prawne uznania je za przedmiot zastawu.

Pojęcie praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej

Kodeks spółek handlowych dla określenia praw udziałowych przysługujących wspólnikowi spółki osobowej posługuje się pojęciem „ogółu praw i obowiązków” wspólnika spółki osobowej.

W praktyce można spotkać się z opiniami, że powołane „prawa i obowiązki” wspólnika spółki osobowej są utożsamiane z prawem udziałowym w spółce kapitałowej, a różnica pomiędzy „ogółem praw i obowiązków” a prawami udziałowymi w spółce kapitałowej jest niewielka i wynika wyłącznie z modelu konkretnej spółki prawa handlowego.

Zdolność zastawnicza praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej

Mając na względzie, iż „ogół praw i obowiązków” wspólnika spółki osobowej utożsamia się z prawem podmiotowym członkostwa należy dokonać analizy zdolności zastawniczej tego prawa.

Zarówno kodeks cywilny, jak i ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów zdolność zastawniczą danego prawa utożsamiają z zbywalnością prawa, którą identyfikują w szczególności z:

1. możliwością przeniesienia prawa przez czynność prawną
   
   W tym miejscu należy wskazać, że kodeks spółek handlowych przewiduje przenoszalność „ogółu praw i obowiązków”, z zastrzeżeniem ograniczeń przewidzianych w art. 10, który wskazuje, że ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi bądź po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
2. wartością rynkową prawa i możliwością obrotu tym prawem
   
   Prawo podmiotowe wynikające ze stosunku członkostwa w spółce osobowej ma charakter majątkowy tj. posiada określoną wartość rynkową, a co za tym idzie może być przedmiotem obrotu. Powołana przyczyna już w swojej istocie wskazuje, że stosunek członkowstwa w spółce osobowej jest ukształtowany jako prawo zbywalne.

Podsumowanie

Mając na względzie powyższe można dojść do wniosku, że „ogół praw i obowiązków” wspólnika spółki osobowej spełnia wszystkie wymagania przewidziane przepisami prawa pozwalające na uznanie, że może on stanowić przedmiot zastawu.

Stanowisko dopuszczalności ustanowienia zastawu cywilnego czy rejestrowego na prawie podmiotowym członkowstwa nie jest jednak powszechnie akceptowane. Można spotkać się z opiniami, które w sposób bezpośredni temu zaprzeczają powołując się m.in. na argumenty, że niedopuszczalne jest ustanowienie zastawu łącznie na prawach i obowiązkach wspólnika czy też, że ustanowienie zastawu na powołanych prawach i obowiązkach powoduje podział praw i obowiązków korporacyjnych pomiędzy zastawcę i zastawnika. Dodatkowo, można spotkać się również z argumentacją, że niedopuszczalność obciążenia zbioru praw i obowiązków zastawem wynika z niemożliwości ustanowienia ograniczonych praw rzeczowych na długach.

Na zakończenie należy wskazać, iż niniejszy artykuł przedstawia tylko kilka z wybranych zagadnień dotyczących dopuszczalności ustanowienia zastawu na „ogóle praw i obowiązków” wspólnika spółki osobowej. W praktyce można spotkać się z wieloma często sprzecznymi opiniami specjalistów na poruszony temat.