Odpowiedzialność za długi spadkowe: zmiany

Przeczytaj także: Od 18 października spadkobiercy lepiej chronieni

Zasada dziedziczenia z dobrodziejstwem inwentarza

Dotąd „milczenie” spadkobiercy oznaczało przyjęcie spadku wprost, a tym samym nieograniczoną odpowiedzialność za długi wchodzące w skład spadku.

Nowelizacja będzie zaś ochronić obywateli przed niekorzystnymi skutkami braku złożenia oświadczenia w przedmiocie przyjęcia bądź odrzucenia spadku. Zgodnie z nowymi przepisami "milczenie” spadkobiercy będzie oznaczało przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a więc odpowiedzialność za długi spadkowe będzie ograniczona tylko do tzw. stanu czynnego spadku, tj. do wysokości wartości aktywów spadku. Jeżeli więc spadkobierca nie złoży oświadczenia w przedmiocie przyjęcia bądź odrzucenia spadku w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się on o tytule swego powołania (czyli o tym, że stał się spadkobiercą), to jest to jednoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Przykład:
Jeśli np. wartość stanu czynnego spadku jest równa kwocie 40 tys. zł, a dług wynosi 90 tys. zł, to wierzyciel będzie mógł domagać się zapłaty od spadkobierców tylko 40 tys. zł.

Prywatny wykaz inwentarza

W związku z powyższym ograniczeniem odpowiedzialności przyjęto też możliwość składania przez spadkobierców wykazu inwentarza spadku, w którym będzie umieszczać się pasywa i aktywa spadku, a spłata długów będzie następować właśnie zgodnie z tym wykazem. Jego złożenie będzie fakultatywne. Wykaz inwentarza będzie można złożyć u notariusza, w sądzie spadku lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania składającego wykaz. Taki wykaz będzie składany według wzoru określonego w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości.

Będzie też można – tak jak dotychczas – uzyskać spis inwentarza, który wykonuje (odpłatnie) komornik sądowy na polecenie sądu, który orzekł o sporządzeniu tego spisu. Jeżeli zaistnieje różnica między wykazem inwentarza, a spisem inwentarza, to będzie decydował spis.

W wykazie inwentarza z należytą starannością należało będzie ujawnić przedmioty majątkowe należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych oraz długi spadkowe. Złożenie przez spadkobiercę wykazu inwentarza uruchomi ogłoszenie dokonywane przez sąd spadku. Ogłoszenie w przedmiocie złożenia wykazu inwentarza sąd będzie zamieszczał na stronie internetowej sądu spadku oraz na tablicy ogłoszeń sądu spadku. Ma to na celu umożliwienie wierzycielom spadkowym zapoznanie się ze spisem stanu aktywów i pasywów masy spadkowej.
Ochrona wierzycieli spadkowych

Przyjęto rozwiązanie, zgodnie z którym, jeśli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności powinien był wiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, to ponosi odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednak tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Wprowadzana odpowiedzialność nie ma zastosowania w stosunku do spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych (tj. np. niepełnoletniego) oraz spadkobiercy, co do którego istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia.

Inne zmiany

Ustawa włącza do Kodeksu postępowania cywilnego regulacje dotyczące kwestii nadzoru sądu nad wykonywaniem czynności z zakresu zabezpieczania spadku i sporządzania spisu inwentarza, w tym skargi na czynności komornika oraz przepisy o postępowaniu w przedmiocie zabezpieczenia spadku i sporządzenia spisu inwentarza, a także kosztów tych postępowań. Zmiana przepisów Szereg uregulowań zawartych obecnie w rozporządzeniu w sprawie szczegółowego trybu postępowania przy zabezpieczaniu spadku i sporządzaniu spisu inwentarza ma bowiem charakter wymagający ustawowej rangi.

Przepisy nowelizacji poszerzają krąg osób, które mogą reprezentować stronę w postępowaniu cywilnym. Może być nim każdy wstępny (tzn. dziadkowie, pradziadkowie itd.), a nie tylko – jak dotąd – rodzice.

W zakresie egzekucji przewidziano zwolnienie spod egzekucji (sądowej i administracyjnej) sum przyznanych orzeczeniem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, gdy wierzycielem jest Skarb Państwa.

Nowelizacja zmienia także przepisy Kodeksu postępowania cywilnego w celu wyłączenia możliwości powierzania wykonywania postanowienia o zabezpieczeniu spadku oraz postanowienia o sporządzeniu spisu inwentarza naczelnikom urzędów skarbowych.

Nowe przepisy mają wejść w życie pół roku po ogłoszeniu.