Podstawowa norma czasu pracy

Przeczytaj także: Czas pracy

Praca w godzinach nadliczbowych

Jest to praca wykonywana ponad normy czasu pracy ustalone zgodnie z przepisami KP. Dotyczy to zarówno normy dziennej, jak i normy tygodniowej. Pod omawiane pojęcie podpada praca wykonywana w czasie przekraczającym każdą z obowiązujących norm czasu pracy, a więc zarówno normę podstawową, jak też normę czasu skróconego. Pracą w godzinach nadliczbowych nie będzie natomiast przekroczenie (obniżonej w porównaniu z przepisami prawa) normy czasu pracy ustalonej w umowie o pracę. Przesłanką uznania za taką pracę jest pozostawienie pracownika do dyspozycji pracodawcy. Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna także w razie prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony środowiska, ochrony życia lub zdrowia ludzkiego albo usuwania awarii, a także szczególnych potrzeb pracodawcy.

Od 1 stycznia 2004 roku pracodawca zrezygnował ze sztywnego, 4-godzinnego, dobowego limitu godzin nadliczbowych, co daje możliwość pracodawcy zlecania pracownikowi pracy nadliczbowej w granicach przeciętnie 48 godzinnego limitu łącznego czasu pracy i zagwarantowanych okresów dobowego i tygodniowego odpoczynku. Nie zrezygnowano jednak z rocznego limitowania godzin nadliczbowych. Tak jak i przed nowelizacją, jeśli pracodawca nie ustali innego limitu godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym, to wynosić on będzie 150 godzin.

Zasadniczo pracownik świadczących pracę ponad obowiązujący go wymiar czasu pracy otrzymuje dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych. Taki dodatek wynosi 100% wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych w nocy, niedzielę i święta, w dni wolnych od pracy oraz 50% wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu.

Praca w nocy

Nowelizacja kodeksu pracy przyniosła wprowadzenie definicji pracownika świadczącego pracę w nocy. Jest to pracownik, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub którego co najmniej ¼ czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną.

Pora nocna obejmuje 8-godzin praca pomiędzy godzinami 21 i 7. W tych granicach porę nocną ustala się w regulaminie pracy, o ile wcześniej nie nastąpiło to w układzie zbiorowym pracy. W razie braku tych aktów ustalenie pory nocnej należy do uprawnień pracodawcy. Pracownikowi zatrudnionemu w porze nocnej przysługuje dodatek w wys. 20% stawki godzinowej wynikającej z najniższego wynagrodzenia.

Zakazy zatrudniania:
- bezwzględny - obejmuje młodocianych i kobiety ciężarne
- względny - dot. osób opiekujących się dzieckiem w wieku do 4 lat.

Czas pracy w porze nocnej nie może przekroczyć 8 godzin na dobę, jeżeli pracownik wykonuje pracę szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym.

Po 1 stycznia 2004 roku pracodawca jest zobowiązany poinformować właściwego inspektora pracy o zatrudnianiu pracowników pracujących w nocy, jeżeli pracownik świadczący taką pracę złoży taki wniosek.

Szczególnym środkiem ochrony przed zatrudnianiem w porze nocnej jest orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwość takiej pracy dla zdrowia danego pracownika. Wówczas zakład pracy powinien przenieść go na stałe do pracy w innej porze.

Praca w niedziele i święta

Niedziele i święta określone odrębnymi przepisami są dniami ustawowo stale wolnymi od pracy. Za pracę w niedziele i święta uważa się pracę wykonywaną pomiędzy godziną 6 w tym dniu, a godziną 6 następnego dnia, jeżeli u danego pracodawcy nie została ustalona inna godzina. Od 1 stycznia 2004 roku pracodawca w zamian za pracę w niedzielę jest zobowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli. Natomiast w zamian za pracę w święto – ma już obowiązek udzielić mu dnia wolnego, i to w ciągu danego okresu rozliczeniowego. W przypadku braku możliwości wykorzystania dnia wolnego, pracodawca oprócz normalnego wynagrodzenia, wypłaca za każdą godzinę pracy w niedzielę i w święta dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia.

Pracownik wykonujący pracę w niedzielę powinien korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Nie dotyczy to pracownika zatrudnionego w systemie czasu pracy weekendowej.

Stan prawny na 19.10.2004


Współautor: Małgorzata Szulc,