Opłaty półkowe do lamusa?

Przeczytaj także: Opłaty półkowe nielegalne

Nieprecyzyjne brzmienie przepisu przedmiotem sporu

Kością niezgody jest art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 153, poz. 1503 ze zm.). Stanowi on, że czynem nieuczciwej konkurencji jest utrudnianie dostępu do rynku w szczególności przez pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży. Przepis ten został zaskarżony przez jedną z sieci handlowych do Trybunału Konstytucyjnego jako ograniczający konstytucyjnie zagwarantowane prawo wolności działalności gospodarczej.

W polskim systemie prawnym nie obowiązuje zasada dowolności, lecz zasada swobody umów. W skrócie oznacza to, że umowa może zawierać postanowienia takie jakich życzą sobie obydwie strony porozumienia, ale pod warunkiem, że te postanowienia nie sprzeciwiają się naturze stosunku prawnego, ustawie, czy zasadom współżycia społecznego. Sieci handlowe starają się dowieść przed sądem, że wskazany przez nie przepis w nieuzasadniony sposób zawęża swobodę zawierania umów. Ich zdaniem prawo dotyczące zakazu pobierania opłat półkowych ogranicza również możliwość konkurowania z innymi przedsiębiorcami zajmującymi się handlem detalicznym. Zaskarżając wspomniany przepis handlowe dążą do zmiany ustawy na niekorzyść dostawców sieci handlowych.

Opinia Trybunału Konstytucyjnego

Po stronie interesów przedsiębiorców stanął Trybunał Konstytucyjny, który 16 października 2014 r. uznał, że art. 15.ust.1 pkt. 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji jest niezbędny dla prawidłowej realizacji wolności umów, a w konsekwencji dla przeciwdziałania nadużyciom pozycji rynkowej przez sieci handlowe. W komunikacie po ogłoszeniu wyroku napisano, że przepis ten jest

"rozwiązaniem przydatnym do realizacji celu zakładanego przez prawodawcę oraz odpowiada potrzebom i strukturze rynku, na którym dominują wielkopowierzchniowe obiekty handlowe".

Opinia ta pozwala uważać, że sądy w dalszym ciągu konsekwentnie rozstrzygać będą spory na korzyść dostawców. Nie oznacza to niestety, że sieci handlowe przestaną szukać sposobu na obejście przepisów i powiększenie swoich zysków kosztem mniejszych przedsiębiorców. Z tego względu niezwykle istotne jest zadbanie o odpowiednią treść zawieranej umowy. Negocjacje prowadzone na piśmie oraz klarowne wyrażenie dezaprobaty dla praktyki pobierania opłat półkowych może uchronić dostawcę przed niekorzystnymi konsekwencjami finansowymi, a w przypadku prowadzenia sporu przed sądem – zapewnić zwrot nieuzasadnionej korzyści majątkowej.

Łukasz Misiak, radca prawny oraz ekspert w zakresie odzyskiwania opłat półkowych z firmy