Większe prawa konsumenta

Przeczytaj także: Ustawa o prawach konsumenta: 7 najważniejszych zasad

Ustawa w sposób kompleksowy uregulowała kwestie związane z zawieraniem umów z konsumentami. Z tego względu na jej mocy uchylono obowiązujące dotychczas: ustawę z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. z 2012 r., poz. 1225), a także ustawę z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 141, poz. 1176, ze zm.).

Warto jednak wskazać, iż zgodnie z art. 51 ustawy, do umów zawartych przed dniem jej wejścia w życie stosuje się przepisy dotychczasowe. Jeśli chodzi o zmiany jakie wprowadzono na mocy ustawy w stosunku do dotychczas obowiązujących regulacji, pierwsza część z nich dotyczy obowiązków informacyjnych spoczywających na przedsiębiorcy.

W tym zakresie ustawa m.in. ściśle określiła i dodatkowo znacznie poszerzyła zakres informacji, których przedsiębiorca musi udzielić konsumentowi jeszcze przed zawarciem z nim umowy. Co przy tym szczególnie ważne, ustawa przewidziała nie tylko szeroki katalog informacji podlegających udzieleniu konsumentowi w przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość, ale także informacje podlegające udzieleniu w przypadku zawierania innych umów z konsumentem. To zaś oznacza, że spoczywające na przedsiębiorcy obowiązki informacyjne uległy istotnemu poszerzeniu, gdyż jak do tej pory, nie dotyczyły one ww. innych umów konsumenckich. Kolejne nowe rozwiązanie stanowi nałożony na przedsiębiorcę obowiązek uzyskania, przed zawarciem jakiejkolwiek umowy z konsumentem, jego wyraźnej zgody na każdą dodatkową płatność wykraczającą poza uzgodnione wynagrodzenie za główne obowiązki umowne przedsiębiorcy.

Dodatkowo, w odniesieniu do umów zawieranych na odległość z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej, ustawa nałożyła na przedsiębiorcę obowiązek zapewnienia, aby w momencie złożenie zamówienia konsument wyraźnie potwierdził, że wie, iż pociąga ona za sobą obowiązek zapłaty. Na mocy ustawy zobowiązano też przedsiębiorcę do wskazania na stronach internetowych służących do prowadzenia handlu elektronicznego, w sposób wyraźny, najpóźniej na początku składania zamówienia, jasnych i czytelnych informacji o ograniczeniach dotyczących dostarczania oraz akceptowanych sposobach płatności.

Kolejna grupa istotnych zmian dotyczy prawa odstąpienia od umowy zawartej z konsumentem poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość.

W tym zakresie kluczową zmianą jest wydłużenie terminu w jakim konsument może skorzystać z ww. uprawnienia. O ile bowiem na gruncie poprzednich przepisów termin ten wynosił 10 dni, obecnie prawo do odstąpienia od wskazanych powyżej umów, bez podania przyczyny i bez ponoszenia kosztów, przysługuje konsumentowi, z nielicznymi wyjątkami, w terminie 14 dni. Ustawa określiła przy tym bardziej precyzyjne zasady obliczania ww. terminu, czego brakowało w dotychczasowych przepisach. Równocześnie ustawa poszerzyła jednak katalog umów, co do których prawo odstąpienia nie przysługuje.

Ustawa przewidziała także, że w przypadku niedopełnienia przez przedsiębiorcę obowiązku poinformowania konsumenta o prawie odstąpienia od umowy, prawo to wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia upływu ww. 14-dniowego terminu. Należy wobec tego zauważyć, że termin, po upływie którego prawo do odstąpienia od umowy wygasa, również uległ przedłużeniu; do dnia wejścia w życie ustawy wynosił on bowiem 3 miesiące od dnia wydania rzeczy lub, w przypadku usług, od dnia zawarcia umowy.

Ponadto ustawa przewidziała, że w przypadku odstąpienia od umowy, konsument ponosi tylko bezpośrednie koszty zwrotu rzeczy, chyba że przedsiębiorca zgodził się je ponieść lub nie poinformował konsumenta o obowiązku poniesienia tych kosztów. Ustawa zmodyfikowała również zasady dotyczące reklamacji wadliwych produktów.

W miejsce dotychczasowej odpowiedzialności przedsiębiorcy z tytułu tzw. niezgodności towaru z umową, która wywoływała sporo wątpliwości interpretacyjnych, przyjęto bardziej zrozumiałe dla konsumentów zasady odpowiedzialności z tytułu rękojmi uregulowanej w kodeksie cywilnym. Jednocześnie zawarte w kodeksie cywilnym regulacje dotyczące rękojmi, w tym przede wszystkim odnośnie wady fizycznej, zostały rozbudowane i doprecyzowane.

Na podstawie ustawy wprowadzono też zasadę, że w przypadku wad towaru konsument może złożyć sprzedawcy oświadczenie o obniżeniu ceny lub odstąpieniu od umowy bez konieczności uprzedniego oddania rzeczy do naprawy lub wymiany. Jednocześnie wskazano, że ww. uprawnienie nie przysługuje, jeśli sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie to nie ma jednak zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady.

Dodatkowo istotną zmianą dotyczącą korzystania z uprawnień z tytułu rękojmi jest przyjęcie domniemania, że wada fizyczna lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego, będącego konsumentem, jeżeli została ona stwierdzona przed upływem roku od tej chwili. Oznacza to, że konsument powołując się na wadę rzeczy w ciągu roku od ww. momentu przejścia na niego niebezpieczeństwa, nie ma obowiązku wykazywać kiedy zaistniała wada, ponieważ sprzedawca jest odpowiedzialny za wady ujawnione w tym okresie niejako „automatycznie”. Wskazać przy tym należy, że podany okres jednego roku, w którym wady muszą się ujawnić, aby domniemanie znalazło zastosowanie, został wydłużony w stosunku do poprzednio obowiązujących rozwiązań, w których wynosił on 6 miesięcy.

Istotne zmiany wynikające z ustawy dotyczą także ponoszenia przez konsumenta niektórych kosztów związanych z zawieranymi z nim umowami. W tym zakresie ustawa wprowadziła m.in. rozwiązanie, zgodnie z którym w przypadku wskazania przez przedsiębiorcę numeru telefonu przeznaczonego do kontaktowania się z nim w sprawie zawartej umowy, opłata dla konsumenta za połączenie z tym numerem nie może być wyższa niż opłata za zwykłe połączenie telefoniczne, zgodnie z pakietem taryfowym dostawcy usług, z którego korzysta konsument. Ponadto zakazano pobierania od konsumenta za skorzystanie z określonego sposobu zapłaty (w tym także za pomocą kardy kredytowej) opłaty przewyższającej poniesione przez przedsiębiorcę koszty w związku z tym sposobem zapłaty.

Podsumowując, ustawa wprowadziła doniosłe zmiany w zakresie regulacji dotyczących umów zawieranych z konsumentami. Do najistotniejszych z nich należy m.in. istotne poszerzenie obowiązków informacyjnych spoczywających na sprzedawcach, mające służyć uzyskaniu przez konsumenta wyczerpujących informacji o istotnych elementach zawieranej z nim umowy i pozwolić mu na bardziej świadome podejmowanie decyzji co do ewentualnego zawarcia tej umowy. Dodatkowemu wzmocnieniu ochrony interesów konsumentów mają sprzyjać także przyjęte nowe regulacje dotyczące uprawnień konsumenta w związku z wystąpieniem wad zakupionych rzeczy. Jednocześnie ujednolicenie polskich przepisów do rozwiązań unijnych ma pozwolić polskim przedsiębiorcom na szerszy udział w rynku europejskim. Niebawem przekonamy się, czy przyjęte rozwiązania przyniosą zamierzone skutki.