Przysposobienie czyli adopcja

Przeczytaj także: Aktywny rodzic: czy "babciowe" stanie się problemem pracodawców?

Jest to instytucja często stosowana w praktyce i nie tylko w przypadkach adopcji dzieci pochodzących z domów dziecka. Nie rzadko zdarzają się bowiem sytuacje, iż kobieta będąc w związku małżeńskim wychowuje równocześnie dziecko pochodzące ze związku z byłym partnerem, który dodatkowo nie jest szczególnie zainteresowany jego losem. Dziecko zdążyło już się przyzwyczaić do męża matki i traktuje go jak swojego ojca.

Pojawia się wówczas pytanie, co zrobić by uregulować sytuację dziecka zwłaszcza, gdy mąż matki chce, aby dziecko uważane za jego własne. Właśnie wówczas pojawia się temat przysposobienia.

Przysposobienie polega na dobrowolnym, uregulowanym prawem uznaniu dziecka biologicznie obcego za własne. Zgodnie z art. 114 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: kro) przysposobić można tylko osobę małoletnią, czyli taką, która nie ukończyła 18 roku życia, i tylko dla jej dobra. Przysposobić może osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, jeżeli jej kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z obowiązków przysposabiającego (art. 114¹§ 1 kro). Przysposobić wspólnie mogą tylko małżonkowie (art. 115 § 1 kro). Przysposobienie następuje przez orzeczenie sądu opiekuńczego na żądanie przysposabiającego (art. 585 § 1 kodeksu postępowania cywilnego – dalej: kpc). Przysposobienie dotyczy dziecka, którego przysposabiający nie jest biologicznym rodzicem, dlatego też, zgodnie z art. 118 kro do przysposobienia potrzebna jest zgoda rodziców przysposabianego, chyba że zostali oni pozbawieni władzy rodzicielskiej lub są nieznani albo porozumienie się z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.

Istnieje kilka rodzajów przysposobienia, tj. przysposobienie pełne, przysposobienie całkowite (inaczej zwane nierozwiązywalnym) oraz przysposobienie niepełnie.

Przysposobienie pełne, zgodnie z art. 121 kro prowadzi do powstania między przysposabiającym a przysposobionym takiego stosunku, jak między rodzicami a dziećmi, zaś przysposobiony nabywa prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposabiającego. Ustają natomiast prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego. Skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobionego. Co to oznacza w praktyce? Następuje zerwanie przez przysposabianego relacji z rodziną naturalną i nawiązanie jej z nową rodziną. W wyniku tego przysposobienia władza rodzicielska rodziców naturalnych wygasa. Po przysposobieniu pełnym następuje zmiana wpisu do aktu urodzenia dziecka. Biologiczni rodzice dziecka zostają wykreśleni, zaś w ich miejsce, jako rodzice dziecka wpisywani są przysposabiający. W szczególnych sytuacjach, na mocy decyzji sądu opiekuńczego może być wydany nowy akt urodzenia. Dziecko przyjmuje również nazwisko przysposabiającego. W wyniku przysposobienia pełnego dziecko otrzymuje więc niejako nową tożsamość w miejsce dotychczasowej. Dziecko staje się pełnoprawnym członkiem rodziny, tak jakby pochodziło ze związku przysposabiających i uzyskuje w tym zakresie pełnię praw, w tym m.in. prawo do dziedziczenia.

Innym rodzajem przysposobienia jest tzw. przysposobienie całkowite. Jest to odmiana przysposobienia pełnego. Opiera się ono na tzw. zgodzie blankietowej rodziców biologicznych dziecka, którzy zgodzili się przed sądem na przysposobienie ich dziecka w przyszłości bez wskazywania osoby przysposabiającego (art. 119¹ kro). Przysposobienie całkowite charakteryzuje się tym, iż jest nierozwiązywalne (art. 125 ¹ § 1 kro). Przysposobienie takie jest najczęściej wybieranie przez rodziców, którzy zrzekają się swoich praw do dziecka w momencie jego urodzenia. Przy przysposobieniu całkowitym zawsze sporządza się nowy akt urodzenia, w którym, jako rodzice przysposabianego wpisywani są przysposabiający. Przy tym rodzaju przysposobienia obowiązuje również zasada ścisłej tajemnicy, a w akcie urodzenia dziecka nie widnieje nigdzie słowo adopcja.

Wreszcie istnieje jeszcze tzw. przysposobienie niepełne, którego skutki polegają wyłącznie na powstaniu stosunku pokrewieństwa między przysposabiającym a przysposobionym (art. 124 § 1 kro). Zerwaniu ulega więź dziecka z naturalnymi rodzicami, jednak nie zostaje ono włączone do rodziny przysposabiającego tzn. nie staje się rodzeństwem naturalnych dzieci przysposabiających ani nie zyskuje nowej babci, czy wujka. Nie dochodzi do powstania stosunku pokrewieństwa przysposabianego z członkami rodziny przysposabiającego. Dziecko nadal posiada więzi z rodzicami biologicznymi. Dziecko przyjmuje nazwisko przysposabiającego, a o przysposobieniu czyni się stosowną wzmiankę w akcie urodzenia. Skutki przysposobienia niepełnego rozciągają się jednak na dzieci przysposobionego, dla których dziadkiem będzie zawsze przysposabiający. Tego typu przysposobienie często występuje w relacjach rodzinnych, gdy np. brat przysposabia siostrę, czy dziadek wnuka.

Niezależnie jednak od tego, z którym typem przysposobienia będą będziemy mieli do czynienia, to pamiętać należy, iż zanim sąd wyda stosowną decyzje, będzie musiał ocenić, czy osoba która składa wniosek o przysposobienie spełnia wszelkie niezbędne przesłanki i jest w stanie zapewnić dziecku godny byt. W tym celu sąd podejmuje szereg czynności, w tym m.in. przeprowadza badanie psychologiczne oraz wywiad środowiskowy w miejscu zamieszkania przysposabiającego. Naczelnym celem przysposobienia jest bowiem dobro dziecka i to pod tym kątem podejmowane są wszelkie decyzje w przedmiotowym zakresie.