Łacińskie paremie prawnicze: Actor sequitur forum rei

Przeczytaj także: Łacińskie paremie prawnicze: hereditas nihil aliud est (...)

Na wstępie warto zauważyć, że prawo rzymskie jest jednym z filarów kultury europejskiej. Nie dziwi więc fakt, że wiele konstrukcji i zasad tego prawa funkcjonuje w prawie państw europejskich po dzień dzisiejszy, choć często w zmienionej formie i treści. Paremie łacińskie, czyli krótkie sentencje, są natomiast nadal używane przez prawników, gdyż ich skrócona forma oraz uniwersalny charakter pozwala na wyrażenie zasady prawnej w zaledwie jednym zdaniu, zrozumiałym dla prawników niezależnie od języka ojczystego.

Kolejną paremią, którą chcielibyśmy przybliżyć jest Actor sequitur forum rei. W wolnym tłumaczeniu paremia ta oznacza: dla powoda właściwy jest sąd pozwanego. Zasada ta, również dziś jest podstawową regułą określającą właściwość miejscową sądu w postępowaniu cywilnym. Zgodnie bowiem z obowiązującą obecnie zasadą, powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania ewentualnie siedzibę (w przypadku podmiotów niebędących osobami fizycznymi). Oznacza to, że chcąc ustalić, do którego sądu należy wnieść sprawę, musimy sprawdzić miejsce zamieszkania lub siedziby pozwanego i ustalić, w okręgu jakiego sądu to miejsce się znajduje.

Od powyższej zasady istnieją jednak wyjątki, np. powództwo o własność nieruchomości można wytoczyć wyłącznie przed sąd miejsca jej położenia, a powództwo ze stosunku spółki według miejsca jej siedziby (jest to tzw. właściwość wyłączna).

Strony mogą także umówić się, jaki sąd pierwszej instancji będzie właściwy do rozstrzygnięcia sporów między nimi (prorogatio fori), nie mogą jedynie zmieniać wyżej wspomnianej właściwości wyłącznej.

Jeśli w sprawie nie ma wyżej wskazanej właściwości wyłącznej, a pozew zostanie wniesiony do sądu niewłaściwego (np. według miejsca zamieszkania powoda zamiast pozwanego) sąd z urzędu nie będzie przekazywał sprawy do sądu właściwego, lecz doręczy pozew pozwanemu. Dopiero jeśli pozwany podniesie skutecznie zarzut niewłaściwości, wówczas sąd przekaże sprawę do sądu właściwego.

Jeśli natomiast w sprawie występuje wyżej wskazana właściwość wyłączna a powód błędnie skieruje pozew, sąd z urzędu przekaże sprawę do sądu właściwego.

Kwestia prawidłowego ustalania właściwości miejscowej przed złożeniem pozwu ma więc praktyczne znaczenie przede wszystkim dlatego, że błąd powoda w tym zakresie może opóźnić rozpoznanie sprawy, a powodowi zależy zwykle na uzyskaniu szybkiego rozstrzygnięcia.

Podsumowując, również na przykładzie paremii omówionej w niniejszej publikacji widać, jak duże znaczenie dla naszego, współczesnego systemu prawnego mają zasady wywodzące się z prawa starożytnych Rzymian. Dlatego znajomość paremii prawniczych i prezentowanych przez nie zasad prawnych jest cenną wiedzą nie tylko dla prawników. W następnej publikacji przedstawimy kolejną istotną paremię łacińską, tj.: Da mihi factum, dabo tibi ius.