Opłaty półkowe nielegalne

Przeczytaj także: Opłaty półkowe do lamusa?

Ustawa, a interesy sieci handlowych

Zgodnie z polskim prawem pobieranie opłat półkowych jest nielegalne, a stanowi o tym art. 15, ust.1 pkt 4 Ustawy o Zwalczaniu Nieuczciwej Konkurencji z dnia 16.04.1993 r. Intencją ustawodawcy tworzącego ten przepis było przeciwdziałanie praktykom sieci handlowych, które uzależniały przyjęcie towaru do sprzedaży od zapłacenia przez dostawców różnego rodzaju opłat. Ustawodawca nie ingeruje w wysokość ustalanych marż czy cen, z omawianej regulacji wynika jedynie, że na tych uzgodnieniach powinny zakończyć się finansowe rozliczenia stron. Przenoszenie na dostawców obciążeń finansowych związanych np. z promowaniem danego towaru, narusza więc podstawowe zasady obrotu handlowego.

Orzecznictwo sądowe przychylne interesom dostawców

Sąd Najwyższy w wyroku z 12 czerwca 2008 r., III CSK 23/08 wyjaśnił, że o utrudnianiu dostępu do rynku może świadczyć również m.in. zawieranie umów marketingowych towarzyszących umowie sprzedaży towarów do sieci, zachwianie odpowiedniej, rzeczowej i finansowej relacji porozumień marketingowych do sprzedawanego towaru (zjawisko tzw. nadmarketingu), narzucanie dostawcy rabatów w ramach dostawy do sieci, tworzenie niejasnych budżetów promocyjnych o charakterze tzw. kredytu handlowego czy zawieranie umów o promocję towaru renomowanego.

W polskim systemie prawnym nie obowiązuje zasada dowolności umów, lecz zasada swobody umów. W skrócie oznacza to, że umowa może zawierać postanowienia takie, jakich życzą sobie obydwie strony umowy, pod warunkiem, że postanowienia nie sprzeciwiają się naturze stosunku prawnego, ustawie, czy zasadom współżycia społecznego. Na gruncie spraw związanych z opłatami półkowymi najczęściej dochodzi do załamania właśnie tej zasady. Ma to miejsce wówczas, gdy jedna ze stron umowy nie ma wpływu lub ma niewielki wpływ na treść umowy. Przykładem są sytuacje, gdy dostawca, aby współpracować z siecią handlową, musi zgodzić się na przedstawioną przez sieć treść umowy, która przewiduje m.in. obowiązek uiszczania różnego rodzaju dodatkowych opłat.

Opłaty półkowe są czynem nieuczciwej konkurencji nawet wówczas, gdy były przedmiotem negocjacji stron. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 marca 2013 r. I ACa 1119/12 stwierdza się jednoznacznie, że jeśli pobieranie od dostawcy zastrzeżonych opłat nie znajduje rzeczywistego uzasadnienia w świadczeniach czy usługach na rzecz tego dostawcy, istnieje możliwość zakwalifikowania pobieranych opłat jako tzw. opłat półkowych. Z tego względu dostawcy powinni bez obaw podejmować działania zmierzające do dochodzenia swoich słusznych praw na drodze sądowej. Akceptowanie obowiązku uiszczania opłat półkowych szkodzi rynkowi i może doprowadzić do upadłości dostawcy.

Czy istnieje sposób na współpracę bez konieczności płacenia opłat półkowych?

W tej kwestii istotne znaczenie ma to, kto jest tym dostawcą, ponieważ w negocjacjach z sieciami handlowymi obowiązuje zasada, że duży może więcej… wynegocjować. Jeśli dostawca dysponuje produktem wyjątkowym, renomowanym, trudnym do zastąpienia, to z pewnością ma on o wiele silniejszą pozycję od dostawcy towaru, który może zostać wymieniony na towar innych producentów.

Jednakże w każdym przypadku prowadzenia negocjacji z siecią handlową należy zadbać o to, aby warunki przyszłej współpracy były proponowane przez obydwie strony na piśmie. Nawet, gdy sieć handlowa zaproponuje umowę przewidującą obowiązek uiszczania opłat półkowych, należy pisemnie przedstawić swoją dezaprobatę dla tego rodzaju postanowień umownych i wskazać, że mamy wolę prowadzenia współpracy bez ponoszenia dodatkowych kosztów. Nawet jeśli ostatecznie dojdzie do podpisania umowy, na podstawie której dostawca będzie musiał płacić opłaty półkowe, to zawsze pozostaje dokumentacja obrazująca fakt, że obowiązek ten został dostawcy narzucony. Tego typu dokumenty są niezwykle istotne w przypadku podjęcia działań zmierzających do odzyskania pobranych od dostawcy przez sieć handlową opłat półkowych.

Łukasz Misiak, radca prawny z firmy