Zawezwanie do próby ugodowej podmiotu bez siedziby w Polsce

Przeczytaj także: Mediacja i zawezwanie do próby ugodowej - ważne zmiany

Zgodnie z art. 185 § 1 k.p.c. o zawezwanie do próby ugodowej - bez względu na właściwość rzeczową - można zwrócić się do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika. Tym samym prowadzenie postępowania pojednawczego należy zawsze do sądu rejonowego, choćby nawet sprawa według przepisów kodeksu postępowania cywilnego dotyczących właściwości rzeczowej nie należała do jego właściwości (a była przedmiotem rozpoznania przez sąd okręgowy). Natomiast jeśli chodzi o właściwość miejscową to sądem miejscowo właściwym dla rozpoznania sprawy o zawezwanie do próby ugodowej jest sąd ogólnie właściwy dla przeciwnika, czyli sąd ustalony w oparciu o przepisy art. 27-30 k.p.c. De facto jest to sąd miejsca zamieszkania (w przypadku osoby fizycznej) lub sąd siedziby (w przypadku podmiotu niebędącego osobą fizyczną) przeciwnika. W takim przypadku nie mają zastosowania przepisy dotyczące właściwości przemiennej lub zapisu na sąd zawartego w umowie łączącej strony.

Jako, że sądem właściwym do rozpoznania wniosku o zawezwanie do próby ugodowej jest sąd miejsca zamieszkania/siedziby przeciwnika pojawia się pytanie czy w ogóle możliwe jest tym samym złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej przeciwko podmiotowi niemającemu siedziby w Polsce, a jeśli tak to przed jaki sąd.

Kwestia ta była dotychczas różnie rozstrzygana w orzecznictwie sądów polskich. Wszystko zależało do jakiego sądu wpłynął wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. Część sądów uznawało, iż w takim przypadku brak jest jurysdykcji krajowej i tym samym odrzucała takie wnioski. Część sądów zaś rozpoznawała takie sprawy. Z reguły wówczas sprawę rozpoznawał sąd wyznaczony przez Sąd Najwyższy w trybie art. 45 k.p.c., zgodnie z którym jeżeli w myśl przepisów kodeksu nie można na podstawie okoliczności sprawy ustalić właściwości miejscowej, Sąd Najwyższy na posiedzeniu niejawnym oznaczy sąd, przed który należy wytoczyć powództwo. Warto przy tym podkreślić, iż w postanowieniu z dnia 24 marca 2010 roku Sąd Najwyższy (sygn. akt: V CO 76/09) stwierdził, iż brak jest podstaw do oznaczania właściwości sądu na podstawie art. 45 k.p.c. w sytuacji gdy po stronie pozwanych występuje współuczestnictwo, a jeden z pozwanych zawezwanych do próby ugodowej ma siedzibę w Polsce. Zdaniem Sądu Najwyższego zastosowanie art. 45 k.p.c. może mieć miejsce wówczas, gdy nie można ustalić właściwego sądu dla żadnego z pozwanych. Oznacza, iż w sytuacji gdy zawezwanie dotyczy kilku podmiotów, a przynajmniej jeden z nich ma siedzibę w Polsce to wówczas zawezwanie takie w stosunku do wszystkich podmiotów składane jest w sądzie właściwym dla podmiotu mającego siedzibę w Polsce.

W niniejszej sprawie istotnym jest także, iż według postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2011 r., sygn. akt: I CO 49/11 Sąd Najwyższy oznaczając na podstawie art. 45 k.p.c. sąd właściwy miejscowo nie bada czy w sprawie istnieje jurysdykcja krajowa. Tym samym zwrócenie się w trybie art. 45 k.p.c. o wyznaczenie sądu właściwego miejscowo i wyznaczenie przez Sąd Najwyższy takiego sądu nie przesądza, że w sprawie istnieje jurysdykcja krajowa. Kwestia ta powinna być zbadana w toku postępowania przed sądem właściwym, a więc np. przed sądem wyznaczonym do rozpoznania sprawy przez Sąd Najwyższy. Oznacza to, iż z samego faktu wyznaczenia przez Sąd Najwyższy na podstawie art. 45 k.p.c. sądu właściwego do rozpoznania sprawy o zawezwanie do próby ugodowej przeciwko podmiotowi nie mającemu siedziby w Polsce nie można wywodzić, iż wniosek taki jest dopuszczalny, skuteczny i istnieje jurysdykcja krajowa.

Dla udzielenia odpowiedzi na pytanie będące przedmiotem niniejszego artykułu kluczowe znaczenie ma jednak uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2014 w sprawie sygn. akt: III CZP 3/14, w której Sąd Najwyższy stwierdził, iż przepisy o jurysdykcji krajowej mają zastosowanie w postępowaniu o zawezwanie do próby ugodowej. Uchwała została podjęta w związku z wnioskiem Sądu Okręgowego rozpoznającego zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego o odrzuceniu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej wniesionego przez spółkę z siedzibą na Kajmanach przeciwko spółce z siedzibą na Cyprze. Sąd Rejonowy uznał, iż brak jest jurysdykcji krajowej w tej sprawie. Zdaniem sądu żaden z aktów prawnych nie określa jurysdykcji krajowej w przypadku zawezwania do próby ugodowej i nieuprawnione jest stosowanie przepisów dotyczących jurysdykcji krajowej w procesie, gdyż przepisy dotyczące jurysdykcji krajowej mają charakter wyczerpujący i nie mogą być wykładane rozszerzająco. Ponadto zdaniem Sądu Rejonowego art. 45 k.p.c. nie mógł w sprawie o zawezwanie do próby ugodowej w ogóle mieć zastosowania, dotyczy on bowiem wyłącznie wytoczenia powództwa. Sąd Okręgowy rozpoznający zażalenie uznał, iż w sprawie ma miejsce zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości i zwrócił się do Sądu Najwyższego o udzielenie odpowiedzi na pytanie: czy przepisy o jurysdykcji krajowej w procesie znajdują zastosowanie w postępowaniu z wniosku o zawezwanie do próby ugodowej. Sąd Okręgowy co do zasady nie podzielał podglądu Sądu Rejonowego. Według Sądu Okręgowego postępowanie o zawezwanie do próby ugodowej w systematyce kodeksu postępowania cywilnego zostało ujęte jako część procesu i uprawnione jest stwierdzenie, iż sprawy o zawezwanie do próby ugodowej są sprawami rozpoznawanymi w procesie a tym samym należą do jurysdykcji krajowej. Zdaniem Sądu Okręgowego przy wykładni przepisów należy oprócz wykładni językowej stosować wykładnie celowościową, systemową i funkcjonalną. Przepisy muszą być bowiem tłumaczone tak, aby były zdatnym środkiem do osiągnięcia celu ustawy. Niezrozumiałe i sprzeczne z w/w wykładniami jest zdaniem Sądu Okręgowego stanowisko, iż ta sama sprawa pomiędzy tymi samymi stronami procesu będzie mogła zostać rozpoznana w Polsce jeśli uprawniony podmiot złoży pismo procesowe –pozew, a nie będzie mogła być rozpoznana jeśli złoży pismo procesowe – wniosek o zawezwanie do próby ugodowej.

Sąd Najwyższy uznał, iż przepisy o jurysdykcji krajowej mają zastosowanie w postępowaniu o zawezwanie do próby ugodowej. Jak na razie dostępna jest jedynie teza uchwały, brak jest natomiast uzasadnienia tej uchwały, a tym samym nie wiadomo dokładnie jakie motywy zdecydowały o takiej tezie i co konkretnie wynika z tej uchwały. W mojej ocenie teza uchwały oznacza, iż do oceny czy możliwe jest złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej przeciwko podmiotowi niemającemu siedziby w Polsce istotne jest czy w danej sprawie ma miejsce jurysdykcja krajowa czy nie. Jurysdykcja krajowa badana zaś jest w oparciu o przepisy obowiązujące w przypadku postępowania procesowego. W sytuacji gdy zachodziłaby jurysdykcja krajowa w ramach postępowania procesowego to wówczas wniosek taki mógłby być złożony, natomiast w przypadku braku jurysdykcji krajowej w procesie w danej sprawie to także wniosek o zawezwanie nie mógłby być skutecznie złożony.