Weksel in blanco jako forma zabezpieczenia umowy

Przeczytaj także: 10 sposobów na weksel in blanco

Jednym z najstarszych i jednocześnie najbardziej popularnych sposobów zabezpieczenia realizacji kontraktu jest weksel in blanco. Taką formę zapewnienia ochrony przed nierzetelnym kontrahentem stosuje na polskim rynku wielu leasingodawców, w szczególności instytucje bankowe, które oferują oprócz świadczeń typowo finansowych również usługi leasingu. Zastosowanie funkcji gwarancyjnej weksla jest jednak dużo szersze i nie ogranicza się do umów leasingu. Podpisanie weksla może zabezpieczać właściwie każdy kontrakt, w tym wiele umów zawieranych w ramach działalności CFM. Ta pojedyncza karta papieru jest niezwykle skutecznym i groźnym instrumentem w rękach wykwalifikowanego podmiotu. Wymuszony przepisami bardzo wysoki formalizm związany ze sporządzaniem weksla sprawia, że przy jego wypełnianiu łatwo się potknąć. Skutki takiego potknięcia mogą być bardzo bolesne. Dlatego poniżej przedstawimy swoistego rodzaju know-how sporządzania weksla i opisujemy konsekwencje złożenia podpisu na takim dokumencie.

Weksel czyli co?

Polskie prawo wekslowe obowiązuje we właściwie niezmienionej formie od lat dwudziestych ubiegłego stulecia. Biorąc pod uwagę burzliwe przekształcenia ustrojowe i tendencje naszego ustawodawcy do zmian, jest to swoistego rodzaju fenomen. Niemniej przez cały ten okres nie wprowadzono legalnej definicji weksla. Została ona wypracowana przez praktykę i orzecznictwo terminu płatności. Ogólnie ujmując, jest to dokument sporządzony w formie przewidzianej przez prawo, zawierający bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie (remitentowi) sumy pieniężnej, w ustalonym terminie i miejscu przez wystawcę (weksel własny) lub inną osobę przez niego wskazaną, tj. trasata (weksel trasowany), którego egzekucja wyposażona jest w specjalny rygor. Proste? Proste.

Weksel in blanco

Wyrażenia „in blanco” nikomu nie trzeba tłumaczyć. Powszechne skojarzenia tego sformułowania są jak najbardziej prawidłowe. Weksel in blanco w nomenklaturze prawniczej nazywany jest wekslem niezupełnym. Jest to po prostu weksel, który nie posiada niektórych wymaganych prawem cech ważności weksla. Nazywa się go często wekslem depozytowym, kaucyjnym lub gwarancyjnym, jeśli wystawiany jest, gdy strony zawierając między sobą umowę, pragną zabezpieczyć ewentualne roszczenia mogące z niej wyniknąć, ale nie są w stanie z góry oznaczyć ani wysokości tych roszczeń, ani terminu płatności. Sam podpis wystawcy na pustej kartce papieru nie wystarczy. Żeby weksel in blanco był ważny, musi zawierać te wszystkie elementy, które w chwili jego wystawienia są znane. W tym zakresie należy dołożyć szczególnej staranności, dlatego przyjrzymy się z bliska poszczególnym elementom koniecznym weksla niezupełnego.

Oznaczenie miejsca i daty wystawienia weksla

Miejsce i data wystawienia musi być jedna dla całego weksla. Brak wskazania daty i miejsca wystawienia weksla unieważnia cały weksel. Data wystawienia oznacza dzień, miesiąc i rok wystawienia weksla. Data wystawienia weksla może być tylko jedna, nawet jeżeli wystawców jest kilku. Jeżeli weksel został wręczony jako weksel in blanco, wówczas powinien być wystawiony z datą, w której wystawca wręczył weksel remitentowi. Prawidłowe oznaczenie daty ma ogromne znaczenie. Po pierwsze decyduje o tym, czy dana osoba w chwili podpisania weksla miała zdolność wekslową, tj. mogła zaciągnąć zobowiązanie. Na jej podstawie można też ustalić, czy osoby, które podpisały weksel za osobę prawną (np. spółkę), były w chwili złożenia podpisu uprawnione do jej reprezentowania. Od daty wystawienia zależy określenie rocznego terminu do przedstawienia do przyjęcia weksla płatnego w pewien czas po okazaniu, a także terminu początkowego, od którego należy naliczyć odsetki, jeżeli nie oznaczono innego terminu w przypadku zastrzeżenia oprocentowania.

Przyrzeczenie wekslowe

Przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia sumy pieniężnej oznaczonej w wekslu jest najistotniejszym elementem ważności weksla. Stanowi jego podstawę i determinuje nieodwołalność zobowiązania wekslowego. Bezwarunkowe polecenie zapłaty polega na tym, że wystawca w sposób wyraźny przyjmuje na siebie obowiązek bezwarunkowej zapłaty na rzecz remitenta. Przyrzeczenie musi być odpowiednio sformułowane, tak aby nie budziło wątpliwości interpretacyjnych. W tym zakresie sprawdza się najprostszy i najbardziej klasyczny zwrot, tj. „zapłacę” lub w przypadku większej liczby wystawców „zapłacimy”, po którym pozostawia się miejsce na wypełnienie weksla odpowiednią kwotą. Formalizm wekslowy jest tak wysoki, że nie warto komplikować treści dokumentu, lepiej posługiwać się prostymi, jednolicie rozumianymi pojęciami.

Oznaczenie remitenta

Nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana (oznaczenie remitenta) jest kolejnym warunkiem ważności weksla. Remitentem może być osoba fizyczna lub prawna. W przypadku osoby fizycznej nie ma co do zasady problemu z jej indywidualizacją, wystarczy imię i nazwisko. Dla pewności warto podać numer PESEL, a przynajmniej datę urodzenia; nic nie stoi na przeszkodzie, żeby wskazać firmę przedsiębiorcy, czyli nazwę, pod którą prowadzi działalność gospodarczą. W przypadku osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych konieczne jest podanie ich pełnej nazwy wraz oznaczeniem formy prawnej. Jest to szczególnie istotne w przypadku spółek, przy czym forma organizacyjna spółki może być oznaczona odpowiednim skrótem (SA, sp. z o.o., s.j.).