Tytuł egzekucyjny przeciwko wspólnikowi spółki cywilnej

Przeczytaj także: Zmiana zasad rejestracji wspólników spółki cywilnej

Tytuł egzekucyjny, o którym mowa w art. 778, umożliwia prowadzenie egzekucji z majątku wspólnego wspólników oraz z odrębnych majątków wspólników, gdyż zgodnie z art. 864 KC odpowiadają oni osobiście, na zasadzie solidarności, za zobowiązania zaciągnięte przez spółkę. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2003 roku I CK 201/02 „Za zobowiązania powstałe w okresie przed przystąpieniem wspólnika do spółki wspólnik taki odpowiada na zewnątrz solidarnie z pozostałymi wspólnikami, bowiem ustawa nie różnicuje ich odpowiedzialności ze względu na chwilę powstania długu. Okoliczność, że wspólnik zaspokoił dług powstały w okresie, gdy nie był wspólnikiem spółki będzie miała znaczenie tylko przy rozliczeniach ze wspólnikami, którzy pozostawali w spółce w czasie powstania zobowiązania.”. Odmiennie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 sierpnia 1967 r., II CR 187/67 „wspólnik nie odpowiada osobiście za zobowiązania, które powstały w okresie, w którym nie był wspólnikiem spółki cywilnej.” Wspólnik ten może domagać się, na podstawie art. 319 KPC zastrzeżenia w tytule prawa do ograniczenia odpowiedzialności wyłącznie do majątku wspólnego.

Podkreślić należy, iż nie istnieje majątek spółki cywilnej, lecz stanowiący ze swej istoty wspólność łączną majątek jej wspólników. Majątek ten jest nienaruszalny, w związku z czym wspólnik nie może rozporządzać swoim udziałem w tym majątku, a wierzyciel wspólnika nie może domagać się zaspokojenia z jego udziału w majątku spółki (tak art. 863 § 3 KC). W związku z czym nie jest możliwe prowadzenie egzekucji z udziału wspólnika, ponieważ udział ten w trakcie trwania spółki nie jest wyodrębniony.

Egzekucja może być prowadzona tylko z majątku wspólnego wspólników i tylko na podstawie tytułu egzekucyjnego wystawionego przeciwko wszystkim wspólnikom łącznie. Wierzyciel nie może skierować egzekucji do majątku wspólnego wspólników, jeśli uzyskał kilka odrębnych tytułów egzekucyjnych przeciwko wszystkim wspólnikom spółki cywilnej. Jeśli tytuł egzekucyjny został jednak wystawiony przeciwko spółce cywilnej, a nie przeciwko wspólnikom, nie daje on podstawy do nadania klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikowi czy wspólnikom spółki cywilnej.

Z majątku wspólnego wspólników może się zaspokoić tylko wierzyciel za zobowiązania spółki, za które wszyscy wspólnicy odpowiadają też solidarnie całym swym majątkiem osobistym (art. 864 k.c.). Dlatego tytuł, o którym mowa w art. 778 k.p.c., umożliwia prowadzenie egzekucji z majątku wspólnego wspólników oraz z odrębnych majątków wspólników (tak Gołaczyński J. (red.), „Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz.” LEX). Wspólników spółki cywilnej jako odpowiedzialnych solidarnie łączy współuczestnictwo materialne.

W uchwale Sądu Najwyższego z 09 lutego 2011 roku III CZP 130/10 przyjęto, że „wspólnik spółki cywilnej nie jest legitymowany do dochodzenia wierzytelności wchodzącej w skład majątku wspólnego wspólników tej spółki.” W uzasadnieniu uchwały wskazano, że po stronie czynnej wspólników zachodzi współuczestnictwo materialne konieczne, co stwarza legitymację procesową łączną, wymagającą występowania wszystkich uprawnionych w charakterze powodów. Składając pozew do sądu należy pozwać w nim wspólników spółki cywilnej, a nie samą spółkę. Jeżeli pozwie się jednego wspólnika lub tylko niektórych z nich, wyrok sądu umożliwi jedynie egzekucję z majątku osobistego tych wspólników, których się pozwało, ale nie z majątku wspólnego wszystkich wspólników.

Oznacza to, że jeżeli tytułem egzekucyjnym jest orzeczenie sądowe, wszyscy wspólnicy byli pozwanymi współuczestnikami sporu, a także że wszyscy wspólnicy zawarli ugodę sądową lub złożyli oświadczenie o poddaniu się egzekucji w formie aktu notarialnego, bez względu na to, jakie są zasady reprezentacji spółki (Jakubecki A. (red.) „Komentarz aktualizowany do ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego.” LEX). Nie mają tu zastosowania zasady reprezentacji spółki ustalone umową lub przepisami prawa. Tytuł egzekucyjny wystawiony przeciwko wszystkim wspólnikom spółki cywilnej uprawnia wierzyciela do prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego wspólników oraz z odrębnych majątków wspólników, gdyż odpowiadają oni osobiście i solidarnie za zobowiązania spółki (art. 864 KC)( Gołaczyński J. (red.), „Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz.” LEX).

Jeżeli tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko niektórym wspólnikom nadano klauzulę wykonalności przeciwko wszystkim wspólnikom, wspólnikom niewymienionym w tytule egzekucyjnym przysługuje zażalenie na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności. W razie wszczęcia egzekucji przeciwko wspólnikom bezpodstawnie objętym klauzulą wykonalności uzasadnione jest wystąpienie przez nich z powództwem opozycyjnym (art. 840 § 1 pkt 1 KPC) (J. Jankowski (red.), „Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie egzekucyjne.”). Wierzyciel osobisty jednego ze wspólników nie może zaspokoić się wprost z majątku wspólnego wspólników. Może natomiast dokonać zajęcia praw przysługujących w spółce wspólnikowi - dłużnikowi (art. 870 k.c., 912 KPC) oraz praw przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania (art. 9112 KPC).

Wierzyciel osobisty wspólnika może dokonać zajęcia praw przysługujących wspólnikowi. Jeżeli w ciągu ostatnich 6 miesięcy została przeprowadzona bezskuteczna egzekucja z ruchomości wspólnika, jego wierzyciel osobisty, który uzyskał zajęcie praw przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki (art. 871 KC) lub jej rozwiązania, może wypowiedzieć jego udział w spółce na 3 miesiące naprzód lub w krótszym terminie, gdy umowa taki termin przewiduje, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony (art. 870 KC) (Gołaczyński J. (red.) „Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz.”). Bankowy tytuł wykonawczy (obecnie egzekucyjny) obejmujący zobowiązanie dłużnika będącego wspólnikiem spółki cywilnej nie daje podstawy do prowadzenia egzekucji przeciwko pozostałym wspólnikom spółki także wówczas, gdy są oni poręczycielami tego zobowiązania (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 września 1996 r., SA/Lu 2054/95).