Zmiany w KPC: postępowanie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych

Przeczytaj także: Zmiany w kpc a obowiązki stron

Nie tylko radca i adwokat – pełnomocnikiem pracodawcy bez osobowości prawnej

W obowiązujących aktualnie przepisach Kodeksu postępowania cywilnego przewidziano kilka wyjątków od zasady, że pełnomocnikiem w sądzie jest radca prawny lub adwokat. Jeden z wyjątków dotyczy osoby prawnej lub przedsiębiorcy, w tym nieposiadającego osobowości prawnej. Takie podmioty mogą być również reprezentowane przez pracownika jednostki albo jej organu nadrzędnego. Wprowadzając ww. wyjątek, ustawodawca przeoczył, że status pracodawcy może mieć również podmiot niebędący osobą prawną (niemający przy tym statusu przedsiębiorcy). Stąd, ta grupa pracodawców nie ma możliwości udzielenia pełnomocnictwa do wzięcia udziału w sprawie sądowej swojemu pracownikowi. Sytuacja ma ulec zmianie na mocy projektowanej nowelizacji. Przewidziano w niej bowiem, że również w przypadku pracodawców nieposiadających osobowości prawnej – pełnomocnictwa będzie można udzielić pracownikowi.

Podobny problem dotyczy wojewódzkich zespołów orzekania o niepełnosprawności oraz niektórych organów rentowych – nieposiadających osobowości prawnej (np. oddziału ZUS, Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA, Prezesa KRUS). Jeśli planowane zmiany wejdą w życie, również te podmioty będą mogły udzielić pełnomocnictwa swojemu pracownikowi.

„Zainteresowany” otrzyma zawiadomienie zamiast wezwania

Stronami postępowania sądowego z zakresu ubezpieczeń są: ubezpieczony, inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy i zainteresowany. Zainteresowany to osoba, której prawa i obowiązki zależą od rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli osoba taka nie została wezwana do udziału w sprawie przed organem rentowym, sąd jest zobowiązany wezwać ją do udziału w postępowaniu. Bywa, że liczba osób o statusie „zainteresowanego” jest bardzo wysoka. Dzieje się tak np. w sytuacjach, gdy odwołanie skierowane przez pracodawcę dotyczy decyzji ZUS wydanej wskutek postępowania kontrolnego, obejmującej kilkaset osób (np. może być to sprawa na tle wyłączenia określonego składnika wynagrodzenia z oskładkowania). Sąd musi wówczas wezwać na sprawę kilkaset osób, co nie przyczynia się do sprawnego zakończenia postępowania.

Z uwagi na powyższe, projektodawcy przewidują uchylenie obowiązku wzywania osób o statusie „zainteresowanego”. Zamiast tego osoby te otrzymają zawiadomienia z urzędu o toczącym się postępowaniu sądowym i będą mogły samodzielnie zdecydować o ewentualnym udziale w postępowaniu (na decyzję przewidziano termin 2 tygodniowy od doręczenia powiadomienia). Dla pracodawców zmiana byłaby o tyle korzystna, że znacznie kończyłyby się sprawy przeciwko ZUS toczące się wskutek odwołania pracodawcy.

Zmiana sądu właściwego dla zagranicznych okresów ubezpieczenia

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych funkcjonują pewne odrębności w zakresie wyznaczania sądu właściwego do rozpoznania ewentualnego sporu pomiędzy osobą ubezpieczoną a ZUS. Jedna z tych odrębności obejmuje ubezpieczonych zamieszkałych na terytorium RP, którzy otrzymują świadczenie wypłacane przez wyznaczoną przez Prezesa ZUS jednostkę organizacyjną tego Zakładu. Odwołanie od decyzji ZUS składa się bowiem nie do sądu zamieszkania ubezpieczonego, ale do sądu, w którego okręgu ma siedzibę organ rentowy. Dla ubezpieczonych powoduje to niemałe komplikacje, biorąc pod uwagę, że np. sprawami osób posiadających okresy ubezpieczenia zdobytymi w Australii zajmuje się Oddział ZUS w Nowym Sączu, okresami ubezpieczenia w Niemczech zajmuje się ZUS w Opolu, a Oddział ZUS w Szczecinie ma w swojej właściwości okresy ubezpieczenia zdobyte w trakcie pracy w krajach nadbałtyckich. Poza tym, Sąd Najwyższy orzekł niedawno, że we wspomnianych sprawach orzekać powinien sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania osoba odwołująca się od decyzji (uchwała SN z 13.7.2012 r., sygn. III UZP 2/2012). Z uwagi na powyższe, w projekcie nowelizacji założono, że właściwość miejscową sądu w sprawach związanych z okresami ubezpieczenia w innych państwach będzie warunkowało miejsce zamieszkania osoby ubezpieczonej.

Inne zmiany
Oprócz przedstawionych wyżej propozycji, projektodawcy założyli wiele innych zmian, m.in. dotyczących:

• rozszerzenia katalogu sytuacji, w których sąd I instancji może uchylić decyzję ZUS i przekazać sprawę organowi rentowemu,
• możliwości wydania postanowienia o umorzeniu postępowania na posiedzeniu niejawnym – w sytuacji gdy organ rentowy zmieni zaskarżoną decyzję przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd,
• uporządkowania zakresu właściwości rzeczowej sądów rejonowych z uwagi na zmiany dokonane przepisami o świadczeniach rodzinnych.

Na obecnym etapie trudno jeszcze przewidzieć, czy i kiedy opisane zmiany mają szanse wejść w życie. Procedura konsultacyjna nie kończy bowiem rządowego postępowania legislacyjnego, a projekt musi również przejść całą ścieżkę sejmową.