Postępowanie karne: cofnięcie oświadczenia o odstąpieniu od oskarżenia możliwe

Przeczytaj także: Zmiany w Kodeksie postępowania karnego - ściganie karne

W stanie faktycznym sprawy, na gruncie której podjęta została uchwała, oskarżyciel prywatny wniósł do sądu prywatny akt oskarżenia. Następnie oskarżyciel ten złożył oświadczenie o odstąpieniu od oskarżenia prywatnego. W rezultacie sąd wydał postanowienie o umorzeniu postępowania, jednak jeszcze przed doręczeniem jego odpisu oskarżycielowi, oskarżyciel odwołał wcześniejsze oświadczenie o odstąpieniu od oskarżenia prywatnego. Pismo to zostało potraktowane jako zażalenie na postanowienie o umorzeniu postępowania.

W związku z rozpatrywaniem ww. zażalenia Sąd Okręgowy przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne, formułując następujące pytanie: czy - a jeżeli tak, to w jakim terminie - dopuszczalne jest cofnięcie (odwołanie) przez oskarżyciela prywatnego oświadczenia o odstąpieniu od oskarżenia złożonego przed rozpoczęciem przewodu sądowego?

Rozpatrując powyższe zagadnienie prawne w pierwszej kolejności Sąd Najwyższy zajął stanowisko w kwestii ogólniejszej tzn. wskazał, że w polskim postępowaniu karnym obowiązuje reguła, iż odwołanie (cofnięcie) czynności procesowej jest co do zasady dopuszczalne (choć nie ma przepisu, który wprost by na to zezwalał).

W związku z powyższym, Sąd Najwyższy po rozważeniu przedstawianych dotąd w doktrynie i orzecznictwie poglądów odnośnie kwestii możliwości odwołania oświadczenia o odstąpieniu od oskarżenia prywatnego wywiódł, że na gruncie obowiązującego obecnie stanu prawnego odwołanie (cofnięcie) oświadczenia o odstąpieniu od oskarżenia należy uznać za możliwe. Sąd Najwyższy rozważył także kwestię, do jakiego momentu strona może odwołać (cofnąć) oświadczenie o odstąpieniu od oskarżenia.

W tym kontekście Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że w przypadku odstąpienia oskarżyciela prywatnego od oskarżenia, postępowanie toczące się z tego oskarżenia nie ulega automatycznemu umorzeniu. W celu zakończenia tego postępowania konieczne jest wydanie przez sąd stosownego orzeczenia o umorzeniu postępowania.

W związku z powyższym, Sąd Najwyższy rozważał problem, czy odwołanie (cofnięcie) oświadczenia o odstąpieniu od oskarżenia może nastąpić do momentu wydania postanowienia o umorzeniu postępowania, czy też do momentu uprawomocnienia się tego postanowienia.

W tej kwestii Sąd Najwyższy zauważył, że dopuszczenie możliwości odwołania (cofnięcia) oświadczenia o odstąpieniu od oskarżenia aż do uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania rodziłoby negatywne konsekwencje. Sąd Najwyższy zauważył bowiem, że mogłoby to prowadzić do niekończącego się składania oświadczenia o odstąpieniu od oskarżenia, a następnie o odwołaniu takiego oświadczenia. Jeśli bowiem przyjąć, że można cofnąć oświadczenie o odstąpieniu od oskarżenia już po wydaniu postanowienia umarzającego postępowanie (np. wraz z wniesieniem zażalenia na takie postanowienie), obligowałoby to sąd odwoławczy każdorazowo do uchylenia postanowienia o umorzeniu postępowania.

Przede wszystkim z tego względu, Sąd Najwyższy jednoznaczne wskazał więc, że cofnięcie oświadczenia o odstąpieniu od oskarżenia prywatnego możliwe jest do momentu wydania przez sąd postanowienia o umorzeniu postępowania, nie zaś do momentu jego uprawomocnienia się.

Podsumowując, w omawianej uchwale Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził, że cofnięcie oświadczenia o odstąpieniu od oskarżenia prywatnego jest możliwe. Jednocześnie Sąd Najwyższy zastrzegł, że cofnięcie tego oświadczenia możliwe jest do chwili wydania przez sąd postanowienia o umorzeniu postępowania w związku z oświadczeniem o odstąpieniu od oskarżenia. Takie podejście godzi zasadę dyspozycyjności i kontradyktoryjności w sprawach z oskarżenia prywatnego, z potrzebą zapewnienia pewności i stabilności procesu karnego.