Nadgodziny a ruchomy czas pracy

Przeczytaj także: Tańsze godziny nadliczbowe: zmiany w Kodeksie pracy

Od 23 sierpnia 2013 r. pracodawcy mogą stosować rozkłady czasu pracy przewidujące różne godziny rozpoczynania pracy w dniach, które zgodnie z tymi rozkładami są dla pracowników dniami pracy (po zawarciu porozumienia przewidzianego w art. 150 § 3 lub wniosku pracownika określonego w § 5 Kodeksu pracy). W takich rozkładach czasu pracy, ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.

Rodzi się jednak wątpliwość, w jaki sposób traktować czas pracy przypadający przed rozkładowymi godzinami pracy, tj. czy tego typu nadgodziny mają charakter dobowy czy średniotygodniowy.

Ze stanowiska Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej opublikowanego w październiku 2013 r. wynika, że jeżeli praca nadliczbowa zostanie pracownikowi polecona do wykonania w okresie czasu, który objęty jest dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia kalendarzowego, to powinna być ona zakwalifikowana jako nadgodziny dobowe. Jeżeli natomiast praca taka zostanie pracownikowi polecona do wykonania w okresie, który nie jest już objęty dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia kalendarzowego, to powinna być zakwalifikowana jako nadgodziny średniotygodniowe.

Przykład:
Pracownikowi zaplanowano pracę w poniedziałek od godz. 8.00 do 16.00, we wtorek od godz. 6.00 do 14.00, a w środę znów od godz. 8.00 do 16.00. Z uwagi na szczególne potrzeby pracodawcy pracownik został wezwany we wtorek i środę o 2 godziny wcześniej. Tak więc świadczył pracę nadliczbową od godz. 4.00 do 6.00 we wtorek oraz od godz. 6.00 do 8.00 w środę. Zgodnie z wykładnią MPiPS, nadgodziny wtorkowe należy potraktować jako dobowe, gdyż wystąpiły w dobie obejmującej czas od poniedziałku od godz. 8.00 do wtorku do godz. 8.00. Natomiast nadgodziny ze środy należy potraktować jako średniotygodniowe, gdyż wystąpiły zarówno poza dobą obejmującą czas od wtorku od godz. 6.00 do środy do godz. 6.00, jak i poza dobą trwającą od środy od godz. 8.00 do czwartku do godz. 8.00.

Ważne
Nadgodziny przed rozkładowym czasem pracy mogą mieć charakter dobowy lub średniotygodniowy

Departament Prawa Pracy uprzejmie informuje, że zgodnie z art. 151 § 1 zd. 1 Kodeksu pracy pracę w godzinach nadliczbowych stanowi praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy.

Ze względu na to, że przepisy Kodeksu pracy przewidują dwie normy czasu pracy, tj. 8-godzinną normę dobową i przeciętnie 40-godzinną normę tygodniową, praca nadliczbowa może być pracą wynikającą z przekroczenia normy dobowej (wówczas przysługuje za nią, oprócz normalnego wynagrodzenia, dodatek w wysokości 50% albo 100% wynagrodzenia) albo z przekroczenia przeciętnej normy tygodniowej (wówczas przysługuje za nią, oprócz normalnego wynagrodzenia, dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia).

Jednocześnie z art. 128 § 3 pkt 1 Kodeksu pracy wynika, że do celów rozliczania czasu pracy pracownika przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Przepisy umożliwiające stosowanie ruchomego czasu pracy, tj. art. 1401 Kodeksu pracy, nie modyfikują definicji doby ani definicji pracy nadliczbowej, stanowią jedynie, że w rozkładach czasu pracy, o których mowa w tym przepisie, ponowne wykonywanie pracy w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.

W związku z powyższym, zdaniem Departamentu, jeżeli pracodawca poleci pracownikowi wykonywanie pracy przed rozpoczęciem przez pracownika pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, o którym mowa w art. 1401 § 1 Kodeksu pracy, ocena, czy doszło do pracy nadliczbowej w rozumieniu art. 151 Kodeksu pracy i czy praca ta była wynikiem przekroczenia normy dobowej czy przeciętnej normy tygodniowej powinna być dokonywana z uwzględnieniem definicji doby pracowniczej.

W opinii Departamentu, jeżeli praca taka zostanie pracownikowi polecona do wykonania w okresie, który objęty jest dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia kalendarzowego, to powinna być ona zakwalifikowana jako praca nadliczbowa wynikająca z przekroczenia dobowej normy czasu pracy. Jeżeli natomiast praca taka zostanie pracownikowi polecona do wykonania w okresie, który nie jest już objęty dobą pracowniczą rozpoczętą poprzedniego dnia kalendarzowego (bowiem upłynęły już 24 godziny od rozpoczęcia przez pracownika pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w poprzednim dniu kalendarzowym), to praca taka powinna być, zdaniem Departamentu, zakwalifikowana jako praca nadliczbowa wynikająca z przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy.

Jednocześnie Departament uprzejmie informuje, że prezentowane poglądy nie są wiążące dla stron stosunku pracy, Państwowej Inspekcji Pracy oraz sądów pracy. Do ustalania uprawnień pracowniczych ze stosunku pracy właściwy jest pracodawca, a spory na tym tle rozstrzygają sądy pracy.

Stanowisko Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 21 października 2013 r.