Odpowiedzialność cywilna przewoźnika jako element przetargowy

Przeczytaj także: Siła wyższa w polskim prawie przewozowym

Prawo przewozowe kieruje się dwiema zasadami: ryzyka i domniemania winy. W uproszczeniu, zasada ryzyka dotyczy odpowiedzialności przewoźnika za towar od jego przyjęcia do wydania odbiorcy, zasada domniemania winy – domniemania istnienia tej odpowiedzialności. Pozornie mogłoby się więc wydawać, że prawo przewozowe narzuca na przewoźników nie tylko dość duży reżim, ale również dużą, niemalże nieograniczoną odpowiedzialność, co poniekąd uzasadnia oczekiwania nadawców. A te są dość duże, gdyż ci zwykle oczekują, aby zakres tej odpowiedzialności był jak najszerszy i zabezpieczał wszelkie szkody powstałe w przewożonym towarze.

Prawda jest jednak taka, że prawo przewozowe nie tylko określa odpowiedzialność przewoźników, ale daje im również możliwość jej ograniczenia(nawet dość znacznego, np. na podstawie art. 23.3 Konwencji CMR) lub nawet uwolnienia się od odpowiedzialności. Dlatego też nadawcy powinni wiedzieć, jaki jest zakres prawnej odpowiedzialności przewoźnika i w przypadku, gdy część szkody pozostaje na ich udziale, odpowiednio się przed tym zabezpieczyć, np. poprzez zawarcie ubezpieczenia cargo.

Polisa OCP a wiarygodność przewoźnika

Przy organizowaniu przetargu zamawiający powinien zatem kierować się nie tylko swoimi oczekiwaniami, ale również prawem, które ma zastosowanie przy zawieranych z przewoźnikami umowach przewozu, a które określa zakres ich odpowiedzialności, tym samym stopień pokrycia ewentualnych szkód. Przewoźnikom przystępującym do przetargów trudno jest konkurować ze sobą tym elementem, zatem to kryterium nie powinno być uwzględniane przy ocenie oferentów.

Dość ważnym elementem, który wpływa na wiarygodność przewoźnika, a który moim zdaniem bezwzględnie powinien być uwzględniany przy ocenie oferenta jest posiadana przez niego polisa OCP. I choć polisy OCP z założenia powinny pokrywać odpowiedzialność przewoźników wynikającą ze stosownego prawa przewozowego, większość polis nie chroni tej odpowiedzialności w sposób optymalny, co powoduje, że finansowanie szkody często spoczywa na samym przewoźniku.

Taki scenariusz jest bardzo niekorzystny dla nadawców, gdyż w wielu przypadkach uzyskanie odszkodowania bezpośrednio od przewoźnika jest albo mało możliwe, albo wręcz niemożliwe. Przy sprzyjających okolicznościach zapłata odszkodowania następuje po kilku latach i wyczerpaniu drogi sądowej – odsetki nie zawsze zrekompensują powstałej straty. Bez wątpienia psuje to zbudowane już relacje handlowe.

Odpowiedzialność cywilna do ubezpieczenia?

Tak, ale należy wiedzieć, że za niektóre ryzyka, za które przewoźnik ponosi odpowiedzialność, zakłady ubezpieczeń odpowiedzialności ponosić nie chcą i zwykle jej nie ponoszą. Polisy OCP zawarte na klasycznych warunkach nie dają więc optymalnej ochrony, co pociąga za sobą ograniczoną odpowiedzialność i liczne przypadki tzw. „zabiurkowych” odmów odszkodowań. Zawieranie umów OCP na takich warunkach wynika albo z niefrasobliwości przewoźników, albo z braku wiedzy, albo też z braku zainteresowania posiadaniem polisy dla ubezpieczenia.

Na taki stan rzeczy bardzo często wpływ ma cena polisy, która wielokrotnie jest miernikiem ubezpieczenia – im niższa, tym bardziej akceptowalna. To powoduje, że taki posiadacz polisy większość ryzyk przyjmuje na siebie, przez co nie jest zabezpieczony w sposób dostateczny, nie zabezpiecza również w sposób dostateczny swoich kontrahentów.

Takimi dyżurnymi elementami ubezpieczeń OCP, które generują „zabiurkowe” odmowy odszkodowań są: rodzaj przewożonych towarów, warunki odbywania postojów w czasie wykonywania przewozów, niekorzystne zapisy przy zatrudnianiu podwykonawców, wpisywanie do polis pojazdów, którymi jest przewożony towar, szkody powstałe wskutek rażącego niedbalstwa, szkody spowodowane przez uchodźców i imigrantów, a także brak ważnych świadectw ATP.

Na jakość polisy wpływa również to, w jakim zakładzie zawierane jest ubezpieczenie OCP i z usług jakiego pośrednika korzysta przewoźnik.

Rodzaj towarów a ochrona z polisy OCP

Rodzaj przewożonych towarów określa się zwykle na wniosku do polisy OCP. Jakie to niesie zagrożenie? Po pierwsze, przewoźnicy często deklarują towary, jakie zwykle przewożą, a nie takie, jakie mogą przewozić przez 12 miesięcy trwania polisy – zmieniając asortyment towarów pozbawiają się ochrony i narażają na odmowy odszkodowań. Po drugie, przewoźnicy często określają procentowy udział w przewozach określonych towarów – zwiększając udział danego towaru w przewozach narażają się na odmowę odszkodowania. Dlatego warto pamiętać, że polisa OCP powinna uwzględniać pełen asortyment towarów.

Postoje na parkingach – jakie ryzyko?

Według szacunków ubezpieczycieli, 50-70 proc. szkód kradzieżowych powstałych na parkingach jest odmawianych. Przyczyna to: nie instruowanie kierowców gdzie i jak mogą odbywać postój, nie przestrzeganie przez kierowców warunków określonych w polisach oraz zbyt rygorystyczne warunki dotyczące postojów zawarte w polisach OCP.
W związku z tym polisa OCP powinna uwzględniać specyfikę transportową i zawierać warunki, które umożliwiają odbywanie postojów w miejscach, których wybór wynika z toku realizowanego przewozu - kierowcy powinni bezwzględnie wiedzieć jak i gdzie mogą parkować pojazdy.