Prawa autorskie a publiczny odbiór programu radiowego

Przeczytaj także: Odtwarzanie muzyki w celach komercyjnych - najważniejsze kwestie prawne

Tak więc przedsiębiorca (ale nie tylko – dotyczy to każdego podmiotu) może w swoim lokalu korzystać z radia lub telewizji bez ponoszenia dodatkowych kosztów w postaci wynagrodzenia dla twórców za publiczne udostępnianie ich utworów pod jednym warunkiem – odbiór programu radiowego lub telewizyjnego nie może przynosić posiadaczowi odbiornika korzyści majątkowych. Zgodnie z powyższym przepisem nie ma znaczenia lokalizacja odbiornika. Bez względu na to czy odbiornik umieszczony jest w miejscu zamkniętym dla publiczności, czy też w miejscu ogólnie dostępnym, korzystanie z niego nie będzie obciążało jego posiadacza dopóki nie będzie on z tego tytułu czerpał zysków.

Należy przy tym zwrócić uwagę, iż warunek nie osiągania korzyści majątkowych jest ujęty szeroko i odnosi się nie tylko do działalności zarobkowej opartej na odtwarzaniu programu radiowego czy telewizyjnego ale także do działań pozornie nie przynoszących zysku i nie związanych z działalnością gospodarczą. Przykładem drugiego rodzaju zachowania może być nadawanie przez głośniki umieszczone w sklepie odzieżowym piosenek lecących w radiu albo umieszczenie w restauracji telewizora nadającego program stacji muzycznej. Przedsiębiorca w wielu takich wypadkach nie będzie mógł bronić się argumentem polegającym jedynie na tym, iż nie pobiera od klientów żadnych opłat związanych z udostępnianiem im utworów. Jego korzyść majątkowa może tu bowiem polegać na umilaniu klientom pobytu w sklepie lub w restauracji, przez co potencjalnie mogą spędzić w lokalu więcej czasu wydając więcej pieniędzy i chętniej wrócą tu następnym razem. Działaniem faktycznie nie przynoszącym przedsiębiorcy korzyści materialnych będzie odbiór programu w taki sposób, aby nie oddziaływał on na klientów, a służył jedynie jako drobna rozrywka dla personelu. Tak więc cicho nastawione radio umieszczone na ladzie w zakładzie krawieckim albo telewizor w pokoju stróża nie będą obciążać przedsiębiorcy opłatami z tytułu praw autorskich.

Trzeba jednak pamiętać, iż art. 24 ust. 2 pr. aut. ma zastosowanie jedynie do sytuacji w której posiadacz odbiornika udostępnia „na żywo” dany program radiowy lub telewizyjny. Wyłączone zatem z zakresu omawianego przepisu są sytuacje gdy dany utwór został wcześniej nagrany na jakikolwiek nośnik a dopiero następnie został odtworzony przez posiadacza odbiornika. Nie można zatem bez wcześniejszej zapłaty odpowiedniego wynagrodzenia odtwarzać muzyki nagranej na przykład na płyty CD lub filmów z DVD.

W razie zaistnienia sporu pomiędzy posiadaczem odbiornika a organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi ciężar dowodu zaistnienia przesłanek określonych w art. 24 ust. 2 pr. aut. (a więc głównie nie czerpania korzyści materialnych) spoczywa na korzystającym z utworów. Jak to argumentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 września 2005 r. (I CK 164/05) „W myśl ogólnej reguły dowodowej z art. 6 k.c. zaistnienie przesłanek do zastosowania tego wyjątkowego przepisu powinien więc udowodnić korzystający z utworów. Przyjęcie innego rozkładu obowiązku dowodowego jest niedopuszczalne ze względu na to, że art. 24 ust. 2 wprowadza wyjątek od prawa wyłącznego, i to korzystający z tego wyjątku musi udowodnić, że działanie jego mieści się w dozwolonych kryteriach”.

Na koniec warto przestrzec przed ignorowaniem zagrożeń związanych z bezprawnym korzystaniem z utworów. W razie przegrania procesu, poza oczywistym pokryciem kosztów postępowania sądowego grozi nam obowiązek zapłaty sumy liczonej nawet w setkach tysięcy złotych tytułem wynagrodzenia za korzystanie z utworów.