Kodeks postępowania karnego i wykroczeń - zmiany

Przeczytaj także: Postępowanie przygotowawcze - o szczególności przepisu

Jedną z istotnych zmian przyjętych w drodze nowelizacji jest poszerzenie katalogu sytuacji, w których możliwe jest wystąpienie przez prokuratora z tzw. wnioskiem o skazanie bez rozprawy. Wniosek ten umożliwia domaganie się wydania przez sąd wyroku skazującego i orzeczenia uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego, w sytuacji gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte. Zgodnie z nowymi przepisami, złożenie takiego wniosku przez prokuratora jest dopuszczalne w przypadku popełnienia przez oskarżonego każdego występku, a nie jak dotychczas, tylko występku zagrożonego karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności. W ramach nowelizacji przyjęto także zasadę, że wniosek o skazanie bez rozprawy należy dołączyć do aktu oskarżenia. W rezultacie wniosek ten musi stanowić odrębne pismo procesowe i nie można go umieszczać w treści samego aktu oskarżenia tak, jak dopuszczano to do tej pory.

Nowelizacja wprowadziła także zmiany w zakresie warunkowego zawieszenia wykonania kary, które sąd może zastosować w przypadku uwzględnienia omówionego powyżej wniosku prokuratora o skazanie bez rozprawy. Zgodnie z nowymi zasadami, takie zawieszenie będzie możliwe jeśli, poza dotychczasowymi wymogami, spełnione zostaną jednocześnie przesłanki warunkowego zawieszenia wykonania kary uregulowane w stosownych przepisach ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553, ze zm.).

Kolejne z nowych rozwiązań dotyczy doręczania pism w postępowaniu karnym. W tym zakresie ustalono, że w przypadku doręczania pisma za pośrednictwem placówki pocztowej, doręczenie to będzie dokonanie w terminie, jeśli przed jego upływem stosowne pismo zostanie nadane w jednej z placówek pocztowych podmiotów zajmujących się doręczaniem korespondencji na terenie całej Unii Europejskiej. W ten sposób zrezygnowano z dotychczasowego ograniczenia, wedle którego warunkiem zachowania terminu w przypadku doręczenia pisma za pośrednictwem poczty, było jego nadanie w polskiej placówce pocztowej tzw. operatora wyznaczonego.

W drodze nowelizacji wprowadzono również możliwość składania przez oskarżonego lub jego obrońcę wniosku o wezwanie tłumacza w celu porozumienia się oskarżonego z obrońcą w związku z czynnością, do udziału w której oskarżony jest uprawniony.

Nowelizacją objęto także niektóre przepisy ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 482, dalej „kodeks wykroczeń”). W drodze nowelizacji przyjęto m.in., że kradzież lub przywłaszczenie cudzej rzeczy ruchomej będą kwalifikowane jako wykroczenie, jeśli wartość tej rzeczy nie przekroczy ¼ minimalnego wynagrodzenia za pracę. Zmianie uległa zatem wartość rzeczy warunkująca uznanie danego czynu za wykroczenie, która w dotychczasowym stanie prawnym nie mogła przekroczyć 250 zł. Analogiczne zmiany wprowadzono także w odniesieniu do wykroczeń polegających na wyrębie drzewa w lesie w celu jego przywłaszczenia oraz paserstwie. Zgodnie z nowymi przepisami również te zachowania kwalifikuje się jako wykroczenia, jeśli wartość przedmiotów tych czynów nie przekracza ¼ minimalnego wynagrodzenia. Ponadto ustalono, że w przypadku zniszczenia, uszkodzenia lub uczynienia cudzej rzeczy niezdatną do użytku, działania te stanowią wykroczenia, jeśli wyrządzona w ich rezultacie szkoda nie przekracza ¼ minimalnego wynagrodzenia.

Kolejna z istotnych zmian dotyczy czynu zabronionego polegającego na prowadzeniu przez sprawcę znajdującego się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania innego pojazdu niż pojazd mechaniczny. Czyn ten będący w dotychczasowym stanie prawnym przestępstwem, zgodnie z nowelizacją stanowi już tylko wykroczenie podlegające karze aresztu albo grzywny nie niższej niż 50 złotych.

Ponadto nowelizacja przewidziała możliwość prowadzenia mediacji w sprawach o wykroczenia.

Podsumowując, z dniem 9 listopada 2013 r. weszło w życie szereg zmian w zakresie postępowania karnego, z których do najistotniejszych należy dopuszczenie możliwości składania przez prokuratora tzw. wniosku o skazanie bez rozprawy w przypadku popełnienia przez oskarżonego każdego występku. Ważną zmianą jest także umożliwienie dokonywania w postępowaniu karnym doręczeń za pośrednictwem placówek pocztowych operatorów prowadzących działalność na terenie całej Unii Europejskiej. W drodze nowelizacji przyjęto również nowy sposób określenia przesłanek niektórych wykroczeń. Ponadto do katalogu wykroczeń przeniesiono dotychczasowe przestępstwo związane z prowadzeniem w stanie nietrzeźwości pojazdu innego niż mechaniczny. Powyższe zmiany stanowią część uregulowań nowelizacji, która w całości ma na celu wprowadzenie rozwiązań służących usprawnieniu postępowania karnego.