Odpowiedzialność cywilnoprawna pracodawcy za szkody wyrządzone pracownikom

Przeczytaj także: Cywilnoprawna odpowiedzialność pracodawcy

Na cywilnoprawne ujęcie odpowiedzialności pracodawcy pozwala regulacja art.300 KP, która odsyła do kodeksu cywilnego w zakresie spraw nieuregulowanych w kodeksie pracy zastrzegając przy tym, że z kodeksu cywilnego można stosować te normy, które nie są sprzeczne z prawem pracy. Jeśli chodzi o granice odpowiedzialności pracodawcy względem pracowników to została ona uregulowana inaczej niż odpowiedzialność pracownika względem pracodawcy. Różnica bierze swoje źródło w stosowanej przez prawo pracy zasadzie ochrony pracownika jako ekonomicznie słabszej strony w relacji z pracodawcą.

Inaczej niż w sytuacji pracownika odpowiedzialność pracodawcy w wielu przypadkach nie podlega ograniczeniom, lub też jest określona tylko dolna granica tej odpowiedzialności albo poza odpowiedzialnością z kodeksu pracy w grę wchodzi również odpowiedzialność określona regułami prawa cywilnego. Dla odpowiedzialności pracodawcy nie ma też znaczenia czy szkoda została przez niego wyrządzona umyślnie czy nieumyślnie. Odpowiedzialność pracodawcy z zależności od sytuacji może mieć charakter kontraktowy lub deliktowy.

Możliwe źródła odpowiedzialności cywilnoprawnej pracodawcy względem pracownika stanowią m.in.: umowa o prace oraz przedwstępna umowa o pracę. Odpowiedzialność odszkodowawcza pracodawcy może w tym przypadku dotyczyć wszelkich naruszeń umowy o pracę i innych przepisów regulujących tą sferę np. nie wywiązanie się pracodawcy z ustaleń umowy o pracę, zmiany warunków umowy o pracę lub zmiany stanowiska na jakim jest zatrudniany pracownik. W razie zaś zawarcia z pracownikiem umowy przedwstępnej o pracę, potencjalny pracodawca w przypadku jej złamania ponosić będzie odpowiedzialność regulowaną przepisami kodeksu cywilnego w zakresie odnoszącym się do umowy przedwstępnej i odpowiedzialności odszkodowawczej.

Konkretne roszczenia odszkodowawcze pracownika względem pracodawcy powstają także na tle obowiązków związanych z prawidłowym wystawieniem świadectwa pracy. Zaniechanie lub nieprawidłowa realizacja tego obowiązku przez pracodawcę powoduje powstanie roszczenia odszkodowawczego pracownika, który z tego powodu pozostaje bez pracy. Jednocześnie kodeks pracy wprowadza ograniczenie wysokości takiego odszkodowania do wysokości wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy z tego powodu ale przez okres nie dłuższy niż 6 tygodni.

Jednak w określonych przypadkach kiedy brak lub nieprawidłowe świadectwo pracy może spowodować dalej idąca szkodę u pracownika – możliwe jest wtedy dochodzenie roszczeń odszkodowawczych – przykładem orzeczenie SN z 2004 II PK 36/04 dotyczące braku określenia szczególnych warunków wykonywania pracy co uniemożliwiło pracownikowi nabycie prawa do wcześniejszej emerytury.

Tak zwana odpowiedzialność uzupełniająca powstaje w przypadku zaistnienia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, kiedy to pracownik korzysta ze świadczeń uregulowanych ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Ponadto pracownik może wystąpić z o dalsze odszkodowanie lub zadośćuczynienie związane z wypadkiem poniesionym przy pracy. Roszczenia pracownika mogą dotyczyć np. kosztów leczenia, zakupu leków lub innych koniecznych i celowych wydatków związanych z utraconym zdrowiem na skutek wypadku przy pracy.

Pracownik występując z roszczeniami uzupełniającymi powinien liczyć się z tym, że będzie musiał udowodnić wielkość poniesionej szkody, koniecznych wydatków a pracodawca ze swojej strony może korzystać z okoliczności wyłączających jego odpowiedzialność lub powoływać się na przyczynienie się pracownika do powstania szkody (na zasadach przewidzianych w kodeksie pracy).

Inny rodzaj sytuacji, w których odpowiedzialności odszkodowawczą poniesie pracodawca powstaje w sytuacji utraty lub uszkodzenia mienia pracowniczego. Przepisy kodeksu cywilnego w zakresie ustalania wartości szkody znajdą zastosowanie w przypadku mienia utraconego lub uszkodzonego przy wypadku przy pracy pracownika dlatego że, szkoda poniesiona przez pracownika z tego tytułu nie jest objęta świadczeniami z ubezpieczenia społecznego z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Odpowiedzialność pracodawcy w tym zakresie na podstawie art. 237’1 kp funkcjonuje jako świadczenie ze stosunku pracy. Jednak zasady ustalania odszkodowania za takie przedmioty będą zgodne z regułami właściwymi dla kodeksu cywilnego.

Pracodawca jest także odpowiedzialny za mienie, które pracownik w związku z świadczeniem pracy musi zostawić bez swojej kontroli na terenie zakładu pracy lub w miejscu wykonywania obowiązków wynikających z umowy o pracę. Zapewnienie przez pracodawcę zabezpieczenia dla takiego mienia jest uznawane w doktrynie i orzecznictwie za element stosunku pracy.