Małżeńskie ustroje majątkowe

Przeczytaj także: Małżeńska umowa majątkowa a odpowiedzialność za długi

Na marginesie pragnę zaznaczyć, iż możliwe jest poza tym zawarcie między małżonkami umów cywilnoprawnych na mocy, których powstają inne majątki wspólne, mam tu na myśli zawiązanie przez małżonków np.:spółki cywilnej.

Ustawowa wspólność między małżonkami regulowana jest w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym i powstaje ona w momencie zawarcia związku małżeńskiego. Obejmuje ona przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Do majątku wspólnego małżonków należą w szczególności: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku OFE każdego z małżonków, a także kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Są to przedmioty nabyte przez małżonków przed zawarciem związku małżeńskiego, przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił, prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegające odrębnym przepisom, przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków, prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie.

Małżonkowie wspólnie zarządzają majątkiem wspólnym. Każdy z nich ma prawo korzystać z rzeczy wchodzących w skład wspólnego majątku, w taki sposób w jakim daje się to pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka. Jest to wspólność łączna i bez udziałowa i w czasie jej trwania żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego, ani rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych częściach należących do tego majtku.

Ponadto każdy z małżonków może samodzielnie dokonywać czynności zwykłego zarządu majątkiem wspólnym. Małżonkowie zobowiązani są do udzielania sobie nawzajem informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i obciążeniach majątku tego dotyczących. Ważną sprawą jest konieczność uzyskania zgody drugiego małżonka na czynności, które można uznać za przekraczające zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym.

Istotnym jest, iż udziały w majątku wspólnym małżonków są równe. Z ważnych powodów jednakże każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Uprawnienie do takiego żądania mają również spadkobiercy małżonka, jednakże tylko wówczas, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, rozwód lub separację. Warto pamiętać, iż przy ocenie stopnia przyczynienia się do powstania majątku wspólnego uwzględnia się również nakład pracy osobistej przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Ustrój umowny, to kolejny rodzaj wspólności majątkowej łączącej małżonków. Ustawodawca uregulował również tego rodzaju sytuację wskazując, iż małżonkowie przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego mogą wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków( umowa majątkowa). Umowa między przyszłymi małżonkami może zostać zawarta jeszcze przed zawarciem małżeństwa. Zawarcie małżeńskiej umowy majątkowej ma również skutek wobec osób trzecich. Małżonek może powoływać się względem innych osób na zawarcie takiej umowy jednakże tylko wówczas, gdy jej zawarcie oraz rodzaj było tym osobom wiadome.

Umowna wspólność ustawowa regulowana jest odpowiednio przepisami o ustawowej wspólności majątkowej. Istnieje jednak pewne ograniczenie, które nie pozwala rozszerzyć wspólności majątkowej na pewne obszary, a mianowicie na przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny, prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom, prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą do wspólności ustawowej, niewymagalne jeszcze wierzytelności z tytułu umowy o pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej. W przypadku ustania wspólności majątkowej powstałej na mocy umowy uważa się, że udziały małżonków są równe.

Poprzez umowę małżonkowie mogą ustanowić rozdzielność majątkową. Od chwili jej zawarcia każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później.

Umownie można również ustanowić rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków. Przyjmuje się, że dorobkiem każdego z małżonków jest wzrost wartości jego majątku po zawarciu umowy majątkowej. Po ustaniu wspólności majątkowej małżonek , którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka posiada uprawnienie do żądania wyrównania dorobków poprzez zapłatę lub przeniesienia prawa.