Umowa zlecenia a umowa o dzieło: przedmiot umowy

Przeczytaj także: Umowa zlecenia i o dzieło a stosunek pracy

Przedmiotem umowy zlecenia w ścisłym znaczeniu jest zobowiązanie do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.

Wbrew dość powszechnemu przekonaniu, przedmiotem umowy zlecenia w ścisłym znaczeniu nie może więc być każda czynność – przedmiotem tej umowy może być tylko czynność prawna. Na mocy takiej umowy, określona osoba może więc np. zobowiązać się do zawarcia w imieniu innej osoby innej określonej umowy (np. sprzedaży nieruchomości). Umową zlecenia, w ścisłym znaczeniu, nie będzie więc kontrakt zobowiązujący jedną ze stron do dokonania tylko czynności faktycznych (np. wykonania prac porządkowych, zebrania i opracowania określonych danych itp.). Umowa, która zobowiązuje do starannego wykonania czynności faktycznych, stanowi umowę o świadczenie usług, a nie zlecenie w ścisłym, prawnym rozumieniu tego słowa.

Do umów o świadczenie usług (jeśli świadczenie określonych usług nie jest odrębnie uregulowane) stosuje się jednak przepisy o zleceniu odpowiednio. Stosowanie przepisów odpowiednio, polega na tym, że przy ocenie, które przepisy dotyczące zlecenia i w jakim zakresie zastosować do umowy o świadczenie usług, należy uwzględnić odmienności typowego zlecenia dotyczącego czynności prawnej, od umowy o świadczenie usług, dotyczącej czynności faktycznych. Przykładowo, do umów o świadczenie usług polegających na czynnościach faktycznych, nie odnoszą się w ogóle przepisy dotyczące umocowania do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie.

W odróżnieniu od umowy zlecenia (lub umowy o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu), przedmiotem umowy o dzieło jest, jak sama nazwa wskazuje, wykonanie określonego dzieła. Wynika stąd, że na mocy tego kontraktu, przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do osiągnięcia konkretnego rezultatu, nie zaś tylko do starannego wykonywania określonych czynności. Podstawą do rozróżnienia, czy w danym przypadku mamy do czynienia z umową o dzieło, czy też z umową, do której stosuje się przepisy o zleceniu, jest więc to, czy strona umowy zobowiązuje się osiągnąć określony efekt, czy tylko do wykonywania określonych czynności z należytą starannością, bez zapewnień co do końcowego efektu. W praktyce, różnica ta może być niekiedy trudno uchwytna. Przykładowo, umowa konsultingu (doradztwa gospodarczego) może niekiedy mieć cechy umowy o świadczenie usług (np. gdy dotyczy bieżącego doradztwa przy realizacji projektu biznesowego), a niekiedy cechy umowy o dzieło (np. gdy dotyczy sporządzenia biznesplanu w określonym terminie).

Zakwalifikowanie konkretnego kontraktu jako określonego typu umowy, uregulowanego w kodeksie cywilnym, ma bardzo istotne znaczenie. Takie zakwalifikowanie pozwala bowiem ustalić, jakie przepisy mają do konkretnej umowy zastosowanie. O zakwalifikowaniu określonej umowy ostatecznie decyduje nie nazwa, której użyły strony, ale jej rzeczywista treść (cel, który strony przewidziały). Również jednak nazwa ma istotne praktyczne znaczenie. Jeśli bowiem nazwiemy określoną w umowę w sposób, który nie odpowiada jej rzeczywistemu charakterowi, może to wprowadzać w błąd – rodzić przeświadczenie, że do umowy mają zastosowanie inne reguły, niż te, które rzeczywiście należy zastosować.

Niekiedy, także stosowane powszechnie w praktyce standardowe wzory umów (zwłaszcza w przypadku tak popularnych umów, jak umowa o dzieło lub umowa zlecenia), powielają błędy w omawianym zakresie. Zawierając umowę cywilnoprawną, której przedmiotem ma być wykonanie określonych czynności, warto zatem dokładnie przemyśleć charakter tych czynności i odpowiednio dobrać typ umowy (umowa o dzieło, umowa, do której stosuje się przepisy o zleceniu), biorąc pod uwagę zwłaszcza opisane wyżej, kluczowe rozróżnienie dotyczące zobowiązania do starannego działania i zobowiązania do osiągnięcia określonego rezultatu.

Podsumowując, umowy, do których stosuje się przepisy o zleceniu i umowy o dzieło, różnią się od siebie przedmiotem zobowiązania stron. Umowa o dzieło obejmuje zobowiązanie do osiągnięcia określonego rezultatu, zaś umowa, do której stosuje się przepisy o zleceniu, jedynie zobowiązanie do starannego wykonania określonych czynności. W praktyce, różnica ta może być niekiedy trudno uchwytna. Formułując umowę cywilnoprawną, warto jednak dokładnie przemyśleć jaki jest charakter czynności, które na jej podstawie mają być wykonane, tak aby odpowiednio dobrać typ umowy do jej rzeczywistego przedmiotu.