Umowa przewozu towarów - o czym pamiętać?

Przeczytaj także: Kiedy przewoźnik odpowiada za kradzież towaru w transporcie?

1. Szczególną ostrożność należy zachować kiedy towar wysyłany jest poza granice kraju. W takiej sytuacji konieczne jest zbadanie jakie jest prawo właściwe dla umowy przewozu towarów. Zgodnie z art. 5 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I), w zakresie w jakim nie dokonano wyboru prawa właściwego dla umowy przewozu towarów, prawem właściwym jest prawo państwa, w którym przewoźnik ma miejsce zwykłego pobytu, pod warunkiem że w tym samym państwie znajduje się miejsce przyjęcia towaru do przewozu lub miejsce dostawy, lub miejsce zwykłego pobytu nadawcy. Jeżeli warunki te nie są spełnione, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się uzgodnione przez strony miejsce dostawy.

Jak wynika z powyższego, co do zasady, prawo polskie będzie właściwe w sytuacji kiedy umowa jest zawierana z polskim przewoźnikiem oraz załadunek towaru dokonywany jest na terytorium Polski lub nadawca ma miejsce zwykłego pobytu na terytorium Polski. W sytuacji więc gdy firma korzysta z usług przewoźnika zagranicznego, co do zasady, prawem właściwym będzie prawo państwa, do którego produkt jest dostarczany.

Aby uniknąć konieczności rozpoznania prawa obcego, co byłoby niezbędne gdyby zagraniczny przewoźnik poniósł szkodę w wyniku błędnego zabezpieczenia towarów, warto w umowie zawartej z przewoźnikiem zawrzeć klauzulę, że prawem właściwym dla umowy przewozu jest prawo polskie.

2. Należy mieć na uwadze, że zgodnie z art. 43 ust. 1 ustawy Prawo przewozowe, jeżeli umowa lub przepis szczególny nie stanowią inaczej, czynności ładunkowe należą odpowiednio do obowiązków nadawcy lub odbiorcy. Z niniejszego wynika, że wszelkie obowiązki związane z załadunkiem towarów leżą po stronie podmiotu, który nadaje towary do przesyłki. W ustawie Prawo przewozowe brak obecnie przepisów, które nakładałyby na przewoźnika obowiązek dokonania takich czynności.

Zgodnie z art. 72 ust. 1 pkt 2 Prawa przewozowego to nadawca ponosi odpowiedzialność za szkodę wynikłą z:

• wadliwego stanu przesyłki,
• niewłaściwego opakowania towaru,
• nienależytego wykonania czynności ładunkowych.

Jednocześnie zgodnie z art. 73 Prawa przewozowego za uszkodzenie mienia przewoźnika spowodowanego czynnościami ładunkowymi ponosi odpowiedzialność odpowiednio nadawca lub odbiorca.

Wymagania co do opakowania towaru określone są w art. 41 Prawa Przewozowego, zgodnie z którym:

• po pierwsze, rzecz musi być w stanie umożliwiającym jej prawidłowy przewóz i wydanie bez uszczerbku i uszkodzenia,
• po drugie, jeśli stan rzeczy tego wymaga, musi być ona odpowiednio opakowana - zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach o normalizacji.

Wskazać należy przy tym, że zgodnie z art. 65 ust. 1 Prawa Przewozowego, przewoźnik ponosi odpowiedzialność za przesyłkę od momentu przyjęcia jej do przewozu, a więc od momentu zakończenia czynności ładunkowych. W praktyce momentem tym jest zakończenie zabezpieczenia towarów, zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 43 Prawa Przewozowego.

Jak wynika z powyższego, co do zasady na nadawcy leży odpowiedzialność za prawidłowe opakowanie i załadunek towarów. Zwolnić się może on z odpowiedzialności poprzez zawarcie stosownej klauzuli w umowie przewozu. Co jasna, niejednokrotnie wiązać się to będzie z wyższymi kosztami usługi przewozu. W zakresie decyzji biznesowych leży więc rozstrzygnięcie czy wybrać możliwość bardziej ryzykowną, ale tańszą czy dającą większe bezpieczeństwo, ale wiążącą się z wyższymi nakładami finansowymi.

Ważną przesłanką dla dokonania odpowiedniego wyboru jest okoliczność, że do ustalenia stosownego odszkodowania nie mają zastosowania przepisy Prawa przewozowego, ale przepisy Kodeksu cywilnego, czego konsekwencją jest fakt, że kwota odszkodowania, do której nadawca może być zobowiązany nie jest ustawowo ograniczona.

3. Należy pamiętać, że art. 72 Prawa przewozowego traktujący o odpowiedzialności nadawcy towarów za szkodę wynikłą z niewłaściwego opakowania jak i nienależytego wykonania czynności ładunkowych, statuuje o odpowiedzialności nadawcy w stosunku do każdego podmiotu, który poniósł szkodę w wyniku niewłaściwego opakowania towaru czy też niewłaściwego dokonania czynności ładunkowych, a więc zarówno wobec przewoźnika jak i w szczególności wobec podmiotu, do którego towar miał zostać dostarczony.

Jednocześnie jednak, w razie zawarcia w umowie klauzul obligujących przewoźnika do załadunku towarów, w razie zaspokojenia przez nadawcę roszczeń odbiorcy towarów wynikających ze szkody jaką poniósł wskutek wadliwego załadunku, istnieje możliwość wystąpienia ze stosownym roszczeniem wobec przewoźnika.

4. W przypadku, w którym firma decyduje się na rozwiązanie, w wyniku którego ponosi w sensie ekonomicznym odpowiedzialność w razie wystąpienia szkody, warto posiadać wiedzę skąd czerpać informacje w jaki sposób dokonać prawidłowego załadunku towarów. Zgodnie z art. 41 ust. 2 Prawa przewozowego rzeczy, które ze względu na ich właściwości wymagają opakowania, nadawca jest obowiązany oddać przewoźnikowi w opakowaniu określonym w przepisach o normalizacji.

Mowa tutaj o zapisach właściwych Polskich Norm, wydanych przez Polski Komitet Normalizacyjny. W pozostałym zakresie brak odesłania do norm, z których wynikałyby wymagania co do właściwego załadunku towarów. Pomimo tego, warto korzystać z ogólnodostępnych opracowań, które pozwalają uzyskać niezbędne informacje w sprawie odpowiedniego zabezpieczenie towarów. Zapewniają one fachową wiedzę, która stanowić może źródło odniesienia w razie ewentualnego sporu sądowego i badania przez biegłego prawidłowości załadunku towarów. Jako przykładowe opracowanie wskazać można publikację Komisji Europejskiej- Dyrekcji Generalnej d.s. Energii i Transportu pod tytułem: „Wytyczne odnośnie europejskiej dobrej praktyki w zakresie mocowania ładunków w transporcie drogowym”.

5. W razie ewentualnego sporu sądowego, w którym przewoźnik domagałby się odszkodowania za szkodę jaką poniósł w wyniku złego zabezpieczenia towarów- w przypadku, kiedy w umowie przewozu brak było stosownej klauzuli określającej obowiązek przewoźnika do załadunku towarów- warto zwrócić uwagę na zapisy Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) sporządzonej w Genewie dnia 19 maja 1956 roku (dalej: „Konwencja”), która znajduje zastosowanie niezależnie od miejsca zamieszkania i przynależności państwowej stron, jeżeli miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsce przewidziane dla jej dostawy, stosownie do ich oznaczenia w umowie, znajdują się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest krajem, w którym obowiązuje Konwencja.

Zgodnie z art. 10 Konwencji nadawca odpowiada wobec przewoźnika za szkody wyrządzone osobom, wyposażeniu lub innym towarom, jak również za koszty, których przyczyną byłoby wadliwe opakowanie towaru, chyba że wadliwość była widoczna lub znana przewoźnikowi w chwili jego przyjęcia, a przewoźnik nie wniósł zastrzeżeń w tym przedmiocie. Ponadto, zgodnie z art. 41 Konwencji nieważna i pozbawiona mocy jest każda klauzula, która pośrednio lub bezpośrednio naruszałaby postanowienia Konwencji.

Jak wynika z powyższego, nawet w sytuacji kiedy w umowie między nadawcą towarów a przewoźnikiem obejmującej międzynarodowy przewóz towarów znajdowały się postanowienia wykluczające wszelką odpowiedzialność przewoźnika za załadunek towarów, ale wadliwość towaru była widoczna lub znana przewoźnikowi, istnieje możliwość, że w razie ewentualnego sporu sądowego, nadawca towaru będzie zwolniony od odpowiedzialności wobec przewoźnika.