Odsetki ustawowe 2013

Przeczytaj także: Odsetki ustawowe w 2012 r. i wcześniej

Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać od niego odsetek za czas opóźnienia. Co ważne, prawo takie przysługuje wierzycielowi nawet wtedy, gdy wskutek takiego opóźnienia nie ponosi on żadnej szkody jak i gdy opóźnienie jest spowodowane następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Jeżeli strony nie określiły wcześniej stopy odsetek za opóźnienie, wierzyciel ma prawo do odsetek w wysokości ustawowej. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.
Ponadto w razie zawinionego przez dłużnika opóźnienia (zwłoka w zapłacie), wierzyciel może nadto żądać naprawienia szkody na zasadach ogólnych.

Powyższe zasady reguluje art. 481 Kodeksu cywilnego.

Wysokość odsetek za zwłokę
Odsetki ustawowe wynoszą od 15 grudnia 2008 r. 13% w skali roku. Ich wysokość ustala się natomiast przy użyciu wzoru:
kwota zaległości x liczba dni zwłoki x wysokość stopy odsetek / 365 dni.

Strony mogą przy tym ustalić, że za opóźnienie wierzyciel będzie uprawniony do żądania odsetek w wysokości innej aniżeli odsetki ustawowe. Przepisy Kodeksu cywilnego przewidują jednak wysokość odsetek maksymalnych. Zgodnie z art. 359 §2¹ maksymalna wysokość odsetek nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne). §2² i §2³ doprecyzowują tutaj, że jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne oraz że postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.

Od kiedy naliczać odsetki?
Wskazane wyżej odsetki należą się za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia. Co za tym idzie wierzyciel może ich żądać za okres od dnia następującego po umówionym terminie płatności do dnia faktycznej zapłaty.

Warto w tym miejscu wskazać na pewne wątpliwości interpretacyjne, jak liczyć termin zapłaty, gdy ta została dokonana nie gotówką, a np. przelewem bankowym. Czy zapłata taka jest dokonywana z chwilą złożenia dyspozycji przelewu, obciążenia rachunku dłużnika, czy też uznania rachunku wierzyciela?

Warto tutaj przytoczyć uchwałę Sądu najwyższego z 4 stycznia 1995 r., sygn. akt III CZP 164/94, w której to sąd uznał, że spełnienie świadczenia bezgotówkowego następuje w dniu uznania rachunku bankowego wierzyciela, chyba że strony stosunku zobowiązaniowego postanowiły inaczej

Powyższe stwierdzenie SN wywiódł z treści art. 454 K.c. Sąd podkreślił, że „(…) Skutkiem rozliczenia przeprowadzonego w formie bezgotówkowej jest, mówiąc najogólniej, obciążenie rachunku dłużnika oznaczoną w jego dyspozycji kwotą, a następnie uznanie - tą samą kwotą - rachunku wierzyciela. Ze względu na fakt, że uznanie polega na uczynieniu na rachunku wierzyciela stosownego wpisu po stronie credit ("ma"), wierzyciel z tą samą chwilą uzyskuje uprawnienie do swobodnego rozporządzania objętymi wpisem środkami pieniężnymi. W efekcie - jak to przyjęto w piśmiennictwie - uznanie rachunku wierzyciela realizuje klasyczną konstrukcję zapłaty (…)

W konsekwencji, zważywszy na oddawczy charakter długu pieniężnego, należy przyjąć, że dłużnik dający polecenie przelewu spełnia świadczenia dopiero wtedy, gdy suma dłużna dojdzie do wierzyciela (znajdzie się na jego rachunku), a nie kiedy zostanie zadysponowana przez dłużnika lub kiedy obciąży debet jego rachunku. Z tą chwilą następuje umorzenie (wygaśnięcie) zobowiązania.(…)”

Odsetki od odsetek?
Z treści art. 482 Kodeksu cywilnego można wywieść wniosek, że ustawodawca co do zasady zabrania naliczania odsetek od odsetek. Naliczanie takie możliwe jest jedynie w trzech sytuacjach:

• gdy po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy
• gdy chodzi o pożyczki długoterminowe udzielane przez instytucje finansowe (tutaj strony umowy o pożyczkę długoterminową mogą umówić się z góry, a więc jeszcze przed powstaniem zaległości, o zapłatę w przyszłości odsetek od zaległych i skapitalizowanych odsetek, opóźnienia zapłaty których dopuści się w przyszłości kredytobiorca)
• gdy wierzyciel wytoczył o nie powództwo (tutaj odsetki można naliczać od zaległych odsetek od chwili wytoczenia o nie powództwa).

Ważne linki
Odsetki ustawowe
Kalkulator odsetek ustawowych
Kalkulator odsetek umownych