Kiedy urlop bezpłatny?

Przeczytaj także: Urlop wypoczynkowy

Urlop bezpłatny udzielany jest tylko na pisemny wniosek pracownika (nigdy pracodawcy). Nie przysługuje zatem pracownikowi z mocy ustawy, w przeciwieństwie do urlopu wypoczynkowego, ale zależy od tego, czy pracownik zechce z niego skorzystać, czy też nie. Pracodawca nie może więc zmusić pracownika do skorzystania z urlopu bezpłatnego, np. dlatego, że firma ma kłopoty finansowe. Pracownik mógłby wówczas wystąpić do sądu o dopuszczenie go do pracy oraz o wypłatę wynagrodzenia przestojowego. Gdyby wówczas zachorował, przysługuje mu zasiłek chorobowy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 21 listopada 1996, III AU r. 34/96, Prawo Pracy z 1997 r. z. 2, str. 45).

Przepisy nie wskazują, w jakim celu udziela się urlopu bezpłatnego. Może on być udzielony np. w celu odpoczynku, podjęcia innej pracy zarobkowej, nauki itp. Pracownik nie ma obowiązku powiadamiania pracodawcy, dlaczego chce skorzystać z urlopu bezpłatnego. Oczywiście, jeśli ten cel przedstawi, może to mieć wpływ na wyrażenie przez pracodawcę zgody na skorzystanie przez pracownika z urlopu bezpłatnego.

Przepisy nie przewidują także terminu skorzystania z urlopu bezpłatnego ani długości jego trwania. O tym decyduje najpierw pracownik, pisząc wniosek o urlop bezpłatny, a następnie pracodawca - podejmując decyzję o skorzystaniu przez pracownika z urlopu bezpłatnego.

Z urlopu bezpłatnego pracownik może skorzystać niezależnie od tego, jaki ma staż pracy. Może z niego skorzystać już w pierwszym dniu pracy, nawet jeśli jest to pierwsza praca w jego karierze zawodowej (nie musi czekać aż minie mu miesiąc pracy) - oczywiście o ile pracodawca się na to zgodzi. Przepisy nie przewidują także wymiaru urlopu bezpłatnego. Może być on zatem udzielony na jeden dzień, kilka dni, tygodni, miesięcy czy nawet lat.
Przez okres urlopu bezpłatnego pracownik nie uzyskuje prawa do wynagrodzenia. Jeśli choruje podczas urlopu bezpłatnego i otrzyma zwolnienie lekarskie, nie przysługuje mu wynagrodzenie chorobowe ani zasiłek chorobowy (art. 12 ust. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Zwolnienie lekarskie nie przerywa urlopu bezpłatnego i nie przedłuża okresu tego urlopu (wyrok SN z 30 sierpnia 1973 r., I PR 408/073, OSNC 1974/5/96).

Zgoda pracodawcy na urlop bezpłatny

Co do zasady pracodawca może zgodzić się na urlop bezpłatny, lecz nie musi. Może zatem pracownikowi odmówić. Warto to zrobić w formie pisemnej, np. pisząc na wniosku o urlop bezpłatny "nie wyrażam zgody", albo "wyrażam zgodę na urlop bezpłatny, lecz w terminie od dnia ...do dnia ..." (w tym ostatnim przypadku pracownik powinien zaakceptować zmianę terminu).

Warto odmówić udzielenia urlopu bezpłatnego w sytuacji, gdy pracownik ma jeszcze do wykorzystania urlop wypoczynkowy. Przyznanie urlopu bezpłatnego w takiej sytuacji może bowiem spowodować, że pracownik nie wykorzysta urlopu wypoczynkowego w terminie. Poza tym w razie gdyby odszedł z firmy, trzeba będzie wypłacić mu ekwiwalent za niewykorzystany urlop.

Nie można jednak odmówić udzielenia urlopu bezpłatnego w przypadku:

• urlopu bezpłatnego udzielanego pracownikowi powołanemu do pełnienia z wyboru funkcji związkowej poza zakładem, gdy z wnioskiem o urlop bezpłatny wystąpi organizacja związkowa,
• wniosku pracownika młodocianego, ucznia szkoły dla pracujących, w okresie ferii szkolnych w wymiarze nie przekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się wówczas do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

www.KadryOnline.pl - Serwis specjalistów ds. personalnych. Praktyczne wskazówki dotyczące prawa pracy, najświeższe interpretacje przepisów, informacje o zmianach prawnych, bezpłatne biuletyny e-mailowe.