Praca w nadgodzinach a rozkład czasu pracy

Przeczytaj także: Jak obliczyć nadgodziny średniotygodniowe?

Praca w nadgodzinach

Pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana:

• ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także
• ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy (art. 151 § 1 K.p.).

Praca w nadgodzinach jest dopuszczalna w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, a także w razie szczególnych potrzeb pracodawcy. Nie powinna być ona planowana.

Nadgodziny z przekroczeń dobowych wystąpią wtedy, gdy pracownik przepracuje więcej godzin niż wynosi norma dobowa albo przedłużony dobowy wymiar czasu pracy. Natomiast nadgodziny średniotygodniowe będą miały miejsce przeważnie już wtedy, gdy pracownik przekroczy tygodniową normę czasu pracy.

Do przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy dochodzi, jeżeli pracownik w danym okresie rozliczeniowym przepracuje więcej niż przeciętnie 40 godzin na tydzień. Inna norma tygodniowa dotyczy niektórych grup pracowników, np. zatrudnionych w ruchu ciągłym czy medycznych. W ich przypadku przepracowanie więcej niż wynosi właściwa dla nich norma tygodniowa stanowi rzeczywiście pracę w nadgodzinach średniotygodniowych. Ustalenia przekroczeń przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy dokonuje się po zakończeniu okresu rozliczeniowego.

Godziny nadliczbowe w różnych systemach

W systemie podstawowym nadgodziny z przekroczenia dobowego występują po przekroczeniu dobowej normy czasu pracy, która wynosi 8 godzin. Zatem będzie nią praca w 9 i następnych godzinach. Norma dobowa może być też niższa w przypadku określonych grup pracowników. Wówczas pracą nadliczbową z przekroczeń dobowych będzie praca po przekroczeniu tej normy. Przykładowo dla pracowników niepełnosprawnych o umiarkowanym i znacznym stopniu niepełnosprawności, którzy na podstawie zaświadczenia lekarza świadczą pracę po 7 godzin na dobę, praca w 8. godzinie będzie pracą w nadgodzinach dobowych.

Ponadto przekroczenia dobowe mogą wystąpić, jeżeli pracownik będzie pracował w tej samej dobie pracowniczej, choć w innym dniu. Doba pracownicza są to 24 kolejne godziny poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Dlatego jeżeli pracownik w jednym dniu będzie pracował od godz. 7⁰⁰ do godz. 15⁰⁰, a następnego dnia przyjdzie do pracy na godz. 6⁰⁰, to również wystąpi przekroczenie dobowe.

W systemie równoważnym nadgodziny powstaną po przekroczeniu normy dobowej wynoszącej 8 godzin (lub mniej, w zależności jakiej grupy pracowników dotyczy) lub przedłużonego wymiaru dobowego, który wynosi od 9 do 12 godzin (w wersji podstawowej), w zależności od rozkładu czasu pracy danego pracownika. Przykładowo, gdy grafik przewiduje pracę przez 12 godzin, to nadgodziny dobowe wystąpią od 13. godziny pracy. W dniu pracy zaplanowanej na 6 godzin, nadgodziny dobowe powstaną po przekroczeniu normy dobowej, wynoszącej 8 godzin.

Natomiast jeżeli chodzi o dobowy limit godzin nadliczbowych, to po odjęciu 11-godzinnego odpoczynku dobowego i 8-godzinnej normy dobowej wynosi on 5 godzin na dobę.