Osobiste uprawnienia wspólnika spółki z o.o.

Przeczytaj także: Umowa spółki: uprawnienia osobiste wspólników

Instytucja szczególnych osobistych uprawnień przyznawanych wspólnikowi stanowi swoisty wyjątek od zasady równości praw i obowiązków wspólników spółki wynikającej z art. 20 k.s.h. Możliwość ustanowienia na rzecz wspólnika osobistych uprawnień, nie została przez ustawodawcę wyrażona wprost w przepisach dotyczących spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jak ma to miejsce w przepisach dotyczących spółki akcyjnej. Dopuszczalność ustanowienia takich uprawnień jest jednak w doktrynie wyprowadzana z treści artykułów 159 k.s.h. oraz 246 § 3 k.s.h. Jednocześnie art. 174 § 1 k.s.h., mówiąc o zasadzie równości praw wspólników pozwala na pewne jej modyfikacje, poprzez odpowiednie zapisy umowy spółki. Przyznanie w ten w sposób szczególnych uprawnień mniejszościowemu wspólnikowi pozwala na wzmocnieniu jego pozycji w spółce.

Zgodne z art. 159 k.s.h. aby przyznać wspólnikowi szczególne osobiste uprawnienia, niezbędne jest wyraźne określenie w umowie spółki katalogu takich uprawnień, jak również wyraźne wskazanie wspólnika, któremu uprawnienia mają zostać przyznane. Nie dopełnienie tego obowiązku obarczone jest sankcją bezskuteczności takich uprawnień wobec spółki. O ile dokładne określenie katalogu uprawnień nie budzi większych wątpliwości, to kwestia właściwego oznaczenia osoby uprawnionego wspólnika jest w doktrynie sprawą wciąż dyskusyjną.

W mojej ocenie, obowiązek ten jest spełniony tylko wówczas, gdy osoba wspólnika zostanie w sposób wyraźny i indywidualny określona w umowie spółki – przykładowo poprzez podanie imienia i nazwiska bądź firmy wspólnika. Nie spełnia natomiast tego wymogu zapis umowy spółki przyznający osobiste uprawnienia każdemu wspólnikowi, bądź grupie wspólników, którzy spełniają przewidziany w umowie warunek, przykładowo wspólnikom posiadającym więcej niż 10% udziałów spółki. Przeciwne stanowisko kłuci się z osobistym charakterem tych uprawnień oraz ich ustawowym celem polegającym na różnicowaniu pozycji wspólników w spółce. Niemniej jednak w doktrynie zdarzają się również głosy broniące tezy przeciwnej.

Wspólnik, któremu przyznano osobiste uprawnienia może z nich korzystać niezależnie od liczby posiadanych przez siebie udziałów. Istotne jest, aby był wspólnikiem spółki, tj. posiadał co najmniej jeden udział w spółce. W przypadku utraty statusu wspólnika spółki osobiste uprawnienia wygasają. Na tym tle pojawiają się kolejne wątpliwości, szczególnie w sytuacji, gdy były wspólnik ponownie stanie się wspólnikiem spółki, natomiast w miedzy czasie umowa spółki przyznająca mu osobiste uprawnienia nie zostanie odpowiednio zmieniona. Za brakiem możliwości przywrócenia wspólnikowi osobistych uprawnień opowiedział się Sąd Najwyższy, w wyroku SN z dnia 21 stycznia 2005 roku (I CK 528/04).

Osobiste uprawnienia wspólnika mają charakter szczególnych praw podmiotowych. Nie są związane z udziałami w spółce, ale z osobą wspólnika. Osobistych uprawnień nie można zbyć lub darować osobie trzeciej, gdyż mają one charakter praw niezbywalnych. Są prawami niedziedzicznymi – nie wchodzą w skład masy spadkowej i nie przechodzą na spadkobierców wspólnika. Nie jest również możliwe obciążenie osobistych uprawnień prawami na rzecz osób trzecich.